Шыңғыс Айтматов және ауыз әдебиеті. Чингиз Айтматов и фольклор.
Ключевые слова:
фольклор, мотив, дәстүр, сарын, эпизод, оқиға, тартыс, көркемдік шешім, кейіпкер, миф, ертегі, жыр, традиция, событие, противоборство, художественное решение, герой, сказка, жыр.Аннотация
Мақалада Шыңғыс Айтматов шығармаларындағы фольклорлық сарындардың қызметі жайында сөз болады. Оның «Ақ кеме », «Теңіз жағалай жүгірген тарғыл төбет», «Боранды бекет », «Жан пида » cияқты туындыларындағы ертегі, миф, аңыз-жырлардан ауысқан мотивтердің, ондағы образдардың философиялық сапаға ие болуы, дәстүрге қатысы сараланады. Авторлар уақыт туғызған күрделі мәселелерді айту үшін мұндай амал-тәсілдердің ұтымды тұстары көп екенін дәлелдей отырып, жазушының шығармашылық тәжірибесіне тоқталады. Бұл арадан, сөз жоқ, фольклорлық мұраның жазба әдебиетті нәрлендіріп отыратын заңдылықтарына тағы да көз жеткіземіз. «Ақ кеме» повесі мен «Боранды бекет» романындағы аңыздар желісінің қыр-сырына көңіл аударған зерттеушілердің пікіріне қарағанда жазушының Бұғы Ана, мәңгүрт туралы көне сарынды замана талабына орай қайта жаңғыртып, тарихы мен әстүрінен қол үзген ұрпақтың трагедиясы ретінде көрсетуі шығармалардың идеялық мазмұнына жаңа бояу қосқан, мән- аңызын ұштай түскен. Ш. Айтматов романындағы Раймалы жыраудың кеш оянған махаббатына байланысты аңыздың түп-негізі әрі ақын, әрі композитор, әрі кең тынысты әнші Біржан салдың өміріне қатысы бар оқиғалармен астасып жатқаны, мұның өзі бас кейіпкер Едіге жанының сырын, зар шындығын ашуға қызмет ететіндігі мақала авторларының назарынан тыс қалмаған. В статье говорится о функции фольклорных мотивов в произведениях Чингиза Айтматова. Для осмысления сложнейших проблем, порожденных временем, исследуя художественные средства и методы, авторы статьи особо останавливаются на творческом опыте писателя. Среди этих средств и методов, безусловно, выступают закономерности творческого освоения письменной литературой фольклорного наследия. Без внимания авторов статьи не остался тот факт, что положенный в канву романа Ч. Айтматова образ Раймалы-жырау с его поздней любовью имеет глубинные основания, связанные с жизнью известного поэта, композитора, широко популярного певца Биржан-сала, эту функцию раскрытия горькой правды действительности, тайну души героя выполняет центральный герой Едиге.Библиографические ссылки
1 1. Аристов Н. Опыт выяснения этнического состава киргиз-казаков...
// Живая старина. Вып. ІІІ-ІY. – СПб., 1894. – C. 439.
2 2. Валиханов Ч.Ч. Собрание сочинений. В пяти томах. – Том І. – Алма-Ата, 1985. – С. 43.
3 3.Абрамзон С. Киргизы и их экономические и историко-культурные
связи. – Л., 1971. – С. 281-284.
4 4. Баялиева Т. Доисламские верования и их пережитки у киргизов.– Фрунзе, 1972. – С. 11-15.
5 5. Байжигитов К. Кыргыз мифтери, уламыштары жана легендалары.
– Фрунзе, 1985. – Б. 60-65.
6 6. евченко В. Чингиз Айтматов. Проблемы поэтики, жанра, стиля. – 1983. – С. 231.
7 7. Потанин Г.Н. Очерки Северо-Западной монголии. Вып. І. – СПб., 1883. – С. 48.
8 8. Айтматов Ш. Боранды бекет (Ғасырдан ұзақ күн). – Алматы: Жалын, 1986. – Б. 244.
// Живая старина. Вып. ІІІ-ІY. – СПб., 1894. – C. 439.
2 2. Валиханов Ч.Ч. Собрание сочинений. В пяти томах. – Том І. – Алма-Ата, 1985. – С. 43.
3 3.Абрамзон С. Киргизы и их экономические и историко-культурные
связи. – Л., 1971. – С. 281-284.
4 4. Баялиева Т. Доисламские верования и их пережитки у киргизов.– Фрунзе, 1972. – С. 11-15.
5 5. Байжигитов К. Кыргыз мифтери, уламыштары жана легендалары.
– Фрунзе, 1985. – Б. 60-65.
6 6. евченко В. Чингиз Айтматов. Проблемы поэтики, жанра, стиля. – 1983. – С. 231.
7 7. Потанин Г.Н. Очерки Северо-Западной монголии. Вып. І. – СПб., 1883. – С. 48.
8 8. Айтматов Ш. Боранды бекет (Ғасырдан ұзақ күн). – Алматы: Жалын, 1986. – Б. 244.
Загрузки
Выпуск
Раздел
Литературоведение
