Қ. А. Йсауи тілінің зерттелуі. Исследование языка Х. А. Яссави.
Ключевые слова:
тіл, хикмет, қолжазба, көшірме, ескерткіш, түркітану, йасауитану, язык, рукопись, копия, памятник, тюркология, яссавиеведение,Аннотация
Бұл мақалада дүние жүзіне аты мәшһүр түркі ақыны Қожа Ахмет Йасауидің діни уағыз, ғибрат өлеңдер жинағы болып табылатын «Диуани хикмет» еңбегінің зерттелу тарихы жүйелі түрде жан-жақты қарастырылады. Қожа Ахмет Йасауидің өмірі мен қызметіне, шығармасы мен шығармашылығына, сондай-ақ аталған ескерткіш тілінің зерттелу тарихына аса зор мән беріледі. Өткен ғасырдың 20-шы жылдарынан бері қарайғы зерттеулерден бастап, Кеңес өкіметі тұсында жарық көрген дереккөздер сөз болады. Сонымен бірге қазіргі заманғы Р. Сыздықова, Р. Бердібаев, Е. Қажыбеков, М. Жармұхамедов, М. Мырзахметұлы, С. Дәуітұлы, З. Жандарбек, Ә. Мүминов сияқты түркітанушы ғалымдардың және шетел ғалымдарының, оның ішінде Түркия ғалымдарының еңбектері аталып, талданады. Мақалада, сондай-ақ маңызы жағынан кемімеген қолжазба, көшірме нұсқалары және хикметтері санының әрқилылығы тұрғысындағы тілдік мәселелер, түркі әдебиетінің ортағасырлық дамуының: поэтика, дүниетаным және замандастарына әсер-ықпалы контексіндегі мәселелер де қарастырылады. В настоящей статье системно рассматриваются проблемы истории научного исследования поэтических образов из сборника Х.А. Яссави «Дивани хикмет», известного во всем тюркском классическом средне- вековье. Особенное внимание обращается на подвижническую жизнь поэта, его неповторимое творчество, на изучение языка названного средневекового памятника. Всестороннее исследование охватывают многие материалы, начиная с 20-х годов прошлого века и увидевшие свет в советский период. Перечисляются труды современных тюркологов: Р. Сыздыковой, Р. Бердибаева, Е. Кажыбекова, М. Жармухамедова, С. Даутулы, М. Мырзахметулы, З. Жандарбек, Ә. Муминова, а также турецких и других зарубежных исследователей. Рассматривается также такой важный вопрос, как исследование рукописных вариантов оригинала с точки зрения языка, отмечается разница в количестве хикметов и проблемы яссавиеведения в контексте исследования средневекового развития тюркских литератур: типология, поэтика, мировоззрение и влияние поэта на современников.Библиографические ссылки
1 Иасауи Қ.А. Диуани Хикмет (Даналық кітабы). – Тегеран: Әл хұда, 2000.
2 Намық Кемал Зейбек. Қожа Ахмет Йасауи жолы және таңдамалы хикметтер. – Анкара: 2003. – 255 б.
3 Нысанбаев Ә., Кенжетаев Д. Қожа Ахмет Иасауи // Түркістан. Халықаралық энциклопедия. – Алматы: 2000. – 656 б.
4 Көпрүлү М.Ф. Қожа Ахмет Ясауи танымы мен тағылымы. – Шымкент: 1999. – 246 б.
5 Дербісәлиев Ә. Шыңырау бұлақтар. – Алматы: Жазушы, 1982. – 256 б.
6 Қожа Ахмет Иасауи. Диуани хикмет (Ақыл кітабы). – Алматы: Мұраттас ғылыми-зерттеу және баспа орталығы,1993. – 262 б.
7 Кемал Ераслан. «Дивани хикметтен» сечмелер. – 1983.
8 Сыздық Р. Ясауи тілінің қыпшақтық-оғұздық негізі // «Түркология» журналы, Түркістан: 2002. – № 2. – Б. 106-110.
9 Türk edebiyatında ilk mutasavvıflar. – Ankara, 1991.
10 Ахмет Иасауи. Диуани хикмет (аударма, транскрипция, мәтін, сөздік). Түркістан: Тұран, 2010. – 400 б.
11 Құрышжанов Ә. Қ.А. Йассауи шығармаларын зерттеудің кейбір мәселелері // ҚР ҰҒА Хабарлары. Тіл, әдебиет сериясы. – 1994. – № 5. – Б. 24-33.
12 Кенжетай Д. Қожа Ахмет Ясауи дүниетанымы. – Алматы, 2008.
13 Наджип Э.Н. Культура и тюркоязычная литература Мамлюкского Египета XIV века. – Туркестан: Туран, 2004. –291 с.
14 Сыздықова Р. Ясауи «Хикметтерінің тілі». – Алматы: Сөздік-словарь, 2004. – 549 б.
15 «Жұлдыздар отбасы АҢЫЗ АДАМ» журналы. – 2011. – №15 (27).
2 Намық Кемал Зейбек. Қожа Ахмет Йасауи жолы және таңдамалы хикметтер. – Анкара: 2003. – 255 б.
3 Нысанбаев Ә., Кенжетаев Д. Қожа Ахмет Иасауи // Түркістан. Халықаралық энциклопедия. – Алматы: 2000. – 656 б.
4 Көпрүлү М.Ф. Қожа Ахмет Ясауи танымы мен тағылымы. – Шымкент: 1999. – 246 б.
5 Дербісәлиев Ә. Шыңырау бұлақтар. – Алматы: Жазушы, 1982. – 256 б.
6 Қожа Ахмет Иасауи. Диуани хикмет (Ақыл кітабы). – Алматы: Мұраттас ғылыми-зерттеу және баспа орталығы,1993. – 262 б.
7 Кемал Ераслан. «Дивани хикметтен» сечмелер. – 1983.
8 Сыздық Р. Ясауи тілінің қыпшақтық-оғұздық негізі // «Түркология» журналы, Түркістан: 2002. – № 2. – Б. 106-110.
9 Türk edebiyatında ilk mutasavvıflar. – Ankara, 1991.
10 Ахмет Иасауи. Диуани хикмет (аударма, транскрипция, мәтін, сөздік). Түркістан: Тұран, 2010. – 400 б.
11 Құрышжанов Ә. Қ.А. Йассауи шығармаларын зерттеудің кейбір мәселелері // ҚР ҰҒА Хабарлары. Тіл, әдебиет сериясы. – 1994. – № 5. – Б. 24-33.
12 Кенжетай Д. Қожа Ахмет Ясауи дүниетанымы. – Алматы, 2008.
13 Наджип Э.Н. Культура и тюркоязычная литература Мамлюкского Египета XIV века. – Туркестан: Туран, 2004. –291 с.
14 Сыздықова Р. Ясауи «Хикметтерінің тілі». – Алматы: Сөздік-словарь, 2004. – 549 б.
15 «Жұлдыздар отбасы АҢЫЗ АДАМ» журналы. – 2011. – №15 (27).
Загрузки
Опубликован
2015-10-19
Выпуск
Раздел
Языкознание
