Жалпы қолданыстағы сөздердің терминдену мәселелері. Проблемы терминологизации общеупотребительной лексики.
Ключевые слова:
терминология, сөзжасам, лексикалық-семантикалық тәсіл, терминдену, этимология, кірме сөздер, словообразование, лексико-семантический способ, терминологизация, заимствованные слова,Аннотация
Бұл мақалада қазақ тілі терминологиясының даму процесіндегі өзгерістер, соның ішінде терминдену құбылысы туралы сөз болады. ХХ ғасырдың соңында туындаған саяси және экономикалық өзгерістерге байланысты тіл білімінің көптеген салаларында, қарастырылып отырған терминология саласында қарқынды даму процесі белең алды. Тарихта бұл «терминологиялық тасқын» деген атау алды. Сөзжасам, терминжасам саласындағы бұрыннан бар тәсілдер жаңаларымен толықты. Солардың ішіндегі лексикалық-семантикалық тәсіл бұрын да, бүгінгі күні де жаңа сөз, термин жасауда өзінің өнімділігін жоғалтқан жоқ. Жалпы халықтық қолданыстағы сөздердің терминдік сипат алуының да бірнеше жолдары бар, солардың ұтымды пайдалануы терминология саласын дамытуда орасан зор рөл атқарады. Алайда сөздің мәнін, этимологиясын жете зерттемеу кейбір қателіктерге алып келеді. Әсіресе араб, парсы тілдерінен келген кірме сөздердің өз орнымен қолданылмауы бүгінгі терминологияның өзекті мәселелерінің бірі болып отыр. Бұл мақала, негізінен, терминдену процесіндегі осы мәселені қарастырады. В данной статье рассматриваются изменения, происходящие в процессе развития казахской терминологии. В связи с политическими и экономическими реформами в конце ХХ века наблюдался интенсивный процесс развития многих направлений языкознания, в том числе и рассматриваемая в настоящей статье терминология. В истории это явление получило название «терминологический бум». Существующие способы словообразования и терминотворчества пополнились новыми. Среди них лексико-семантический способ остается одним из самых продуктивных способов в образовании новых слов и терминов. Существует несколько путей терминологизации общеупотребительных слов, их оптимальное и грамотное применение играет большую роль в развитии терминологии. Однако ненадлежащее изучение исторических значений и этимологии слов приводит к некоторым ошибкам. Особенно, неуместное применение заимствованных слов с арабского, персидского языков является актуальной проблемой терминологии на сегодняшний день. В настоящей статье, в основном, рассматривается данная проблема в процессе терминологизации.Библиографические ссылки
1 Құрманбайұлы Ш. Терминқор қалыптастыру көздері мен терминжасам тәсілдері. – Алматы: Сөздік-Словарь, 2005.
2 Лексикография русского языка: учебник для высших учебных заведений Российской Федерации / Под ред. Д.М. Поцепни. – СПб.: Факультет филологии и искусств СПбГУ, 2009. – 672 с.
3 Лотте Д.С. Основы построения научно-технической терминологии // Вопросы теории методики. – М.: Изд. АН СССР, 1961.
Нұрмағамбетов Ә. Бес жүз бес сөз. – Алматы, 1994.
5 Саламзаде А.В. Архитектура Азербайджана XVI-XIX вв. – Баку, 1964.
6 Хожение купца Федора Котова в Персию. – М.: Изд. вост. литературы, 1958.
7 Осетров Е.И. Живая Древняя Русь. – М.: 1976 / http://artyx.ru/books/item/f00/s00/z0000009/st009.shtml.
8 Торговля с Московским государством и международное положение Средней Азии в XV-XVII вв. Выпуск 3 //Материалы по истории Узбекской, Таджикской и Туркменской ССР. – Часть I. –Ленинград: Издательство АН СССР, 1932/http://kungrad.com/history/doc/torg/
9 Гоголь Н.В. Полное собрание сочинений в 14 томах. – Том 9: Наброски. Конспекты. Планы. Записные книжки, 1952/ http://feb-web.ru/feb/gogol/default.asp?/feb/gogol/texts/ps0/ps9/ps9.html
10 Ожегов С.И. Словарь русского языка. – Москва, 1961.
11 Русско-казахский словарь. – Алматы: Дайк-Пресс, 2005.
12 Булыко А.Н. Большой словарь иностранных слов. – М.: Мартин, 2006.
13 Большая Советская энциклопедия/http://bse.chemport.ru /kyariz.shtml.
14 Гадло А. Этнография народов Средней Азии и Закавказья: традиционная культура/http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/Culture /gadlo/
15 Қазақ әдеби тілінің сөздігі. – Т. 2. – Алматы: Арыс, 2006.
16 Словарь по гидрогеологии и инженерной геологии // Сост. А. А. Маккавеев. – М., 1971.
17 Ахматова А. Стихотворения и поэмы. – М.: Эксмо, 2013.
18 Каримов Р. Камила/http://www.rus.ocabookforum.com/rahim/
19 Жәнібеков Ө. Жолайрықта. – Алматы, 1995.
20 Қазақша-орысша, орысша-қазақша терминологиялық сөздік. – Т. 9. Сәулет және құрылыс. – Алматы: Рауан, 2000.
21 Оңдасынов Н. Парсыша-қазақша түсіндірме сөздік. – Алматы: Қазақстан, 1974.
22 Қазақ тілінің сөздігі. – Алматы: Дайк-пресс, 1999.
23 Ислам Жеменей Парсыша-қазақша сөздік. – Алматы: Зерде, 2003.
24 Махмұт Қашқари Түркі сөздігі. – Т. 1. – Алматы: Хант, 1997.
25 Энциклопедия современной техники. Строительство. – Т. 1. – М.: Советская энциклопедия, 1964.
26 Азат Әкім «Жаздыгүн шілде болғанда»/zhalyn.kz/?m=200912
27 Синонимдер сөздігі /http://mtdi.kz/audarmashyga-komek/sozdikter/sinonimdik-sozdik
2 Лексикография русского языка: учебник для высших учебных заведений Российской Федерации / Под ред. Д.М. Поцепни. – СПб.: Факультет филологии и искусств СПбГУ, 2009. – 672 с.
3 Лотте Д.С. Основы построения научно-технической терминологии // Вопросы теории методики. – М.: Изд. АН СССР, 1961.
Нұрмағамбетов Ә. Бес жүз бес сөз. – Алматы, 1994.
5 Саламзаде А.В. Архитектура Азербайджана XVI-XIX вв. – Баку, 1964.
6 Хожение купца Федора Котова в Персию. – М.: Изд. вост. литературы, 1958.
7 Осетров Е.И. Живая Древняя Русь. – М.: 1976 / http://artyx.ru/books/item/f00/s00/z0000009/st009.shtml.
8 Торговля с Московским государством и международное положение Средней Азии в XV-XVII вв. Выпуск 3 //Материалы по истории Узбекской, Таджикской и Туркменской ССР. – Часть I. –Ленинград: Издательство АН СССР, 1932/http://kungrad.com/history/doc/torg/
9 Гоголь Н.В. Полное собрание сочинений в 14 томах. – Том 9: Наброски. Конспекты. Планы. Записные книжки, 1952/ http://feb-web.ru/feb/gogol/default.asp?/feb/gogol/texts/ps0/ps9/ps9.html
10 Ожегов С.И. Словарь русского языка. – Москва, 1961.
11 Русско-казахский словарь. – Алматы: Дайк-Пресс, 2005.
12 Булыко А.Н. Большой словарь иностранных слов. – М.: Мартин, 2006.
13 Большая Советская энциклопедия/http://bse.chemport.ru /kyariz.shtml.
14 Гадло А. Этнография народов Средней Азии и Закавказья: традиционная культура/http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/Culture /gadlo/
15 Қазақ әдеби тілінің сөздігі. – Т. 2. – Алматы: Арыс, 2006.
16 Словарь по гидрогеологии и инженерной геологии // Сост. А. А. Маккавеев. – М., 1971.
17 Ахматова А. Стихотворения и поэмы. – М.: Эксмо, 2013.
18 Каримов Р. Камила/http://www.rus.ocabookforum.com/rahim/
19 Жәнібеков Ө. Жолайрықта. – Алматы, 1995.
20 Қазақша-орысша, орысша-қазақша терминологиялық сөздік. – Т. 9. Сәулет және құрылыс. – Алматы: Рауан, 2000.
21 Оңдасынов Н. Парсыша-қазақша түсіндірме сөздік. – Алматы: Қазақстан, 1974.
22 Қазақ тілінің сөздігі. – Алматы: Дайк-пресс, 1999.
23 Ислам Жеменей Парсыша-қазақша сөздік. – Алматы: Зерде, 2003.
24 Махмұт Қашқари Түркі сөздігі. – Т. 1. – Алматы: Хант, 1997.
25 Энциклопедия современной техники. Строительство. – Т. 1. – М.: Советская энциклопедия, 1964.
26 Азат Әкім «Жаздыгүн шілде болғанда»/zhalyn.kz/?m=200912
27 Синонимдер сөздігі /http://mtdi.kz/audarmashyga-komek/sozdikter/sinonimdik-sozdik
Загрузки
Опубликован
2015-10-19
Выпуск
Раздел
Молодые авторы
