Ұлттық паремиологиядағы «тағдыр» концептісі. Концепт «судьба» в национальной паремиологии.

Аннотация

Бұл мақалада қазақтың паремиологиялық дүние суретіндегі адам болмысы», яғни адамның тағдыры, күнделікті өмір тіршілігінде көрген рахаты мен тартқан азабы бірінен бірі туындап, бірімен-бірі сабақтасып келіп, «адам және оның ортасы», «адам және ақиқат шындық» арасындағы күрделі қарым-қатынастарды реттеуші тілдік тетік қызметінде жұмсалып қана қоймайды, ұлттық мәдениеттің төл тума болмысына қатысты құнды мәлімет беретін этномәдени ақпараттар қоймасы – концептілік аяның қалыптасу негізі болады. Бұл концептілік аяның ауқымына енген әрбір паремиялардың (мақал-мәтел) өз бойына ғалам бейнесінің бірнеше фрагменттерін тоғыстырылады. Автор мақал-мәтелде кездесетін әр концептің ерекшелігіне тоқталып, Шерхан Мұртаза тіліндегі қазақ дүниетанымының «қазығы» боларлық «тағдыр», концептісіне, сонымен бірге ұлттық танымдық құрылымдар негізінде қалыптасқан паремиялар этнос болмысының, мәдениетінің рухани дүниетанымының көріністері екендігін талдаған. В данной статье исследуются проблемы паремиологической картины мира, а именно вопросы человеческой жизни и судьбы, счастья и тягот бытовой жизни, о взаимосвязанности и взаимообусловленности всех этих сторон жизни, результатом которых является сложный механизм отношений «человек и окружающий мир», «человек и жизненная правда», где определяющим является не только языковой механизм деятельности, но и формирование концептуальной картины мира, как основного источника национального самосознания и национальной культуры народа. В языке Шерхана Муртазы «основой» казахского миропонимания считается концепт «судьба», где данный концепт является выражением духовного, культурного, исторического развития народа. Пословицы и поговорки, являющиеся неотъемлемой частью концептуальной картины мира, включают в себя различные фрагменты окружающего мира. Автор подробно останавливается на особенностях каждого концепта.