Түркі тілдерінің дыбыстық жүйесіне тән дыбыс алмасулар. Чередование звуков в тюркских языках.
98 149
Ключевые слова:
морфонологиялық құбылыс, дыбыс, алмасу, фонетикалық заңдылықтар, дыбыс сәйкестігі, морфонологические явления, звук, чередование, звуки заднего ряда, фонетические закономерности, звуковое соответствие,Аннотация
Тіл – үнемі даму үстіндегі жанды құбылыс, қатынас құралы қызметі нәтижесінде бірте-бірте қалыптасқан тілдік элементтердің тұтас бірлігі, сондықтан онда көптеген өзгерістер мен құбылыстардың, дыбыс алмасуларының болуы заңды құбылыс. Морфемалар құрамында, жігінде кейде фонетикалық заңдылықтармен түсіндіруге келмейтін әртүрлі дыбыстық өзгерістер кездеседі, ондай құбылыстарды фонология, морфонология тұрғысынан зерттеу қажеттілігі туындайды. Қазақ тіліндегі осындай дыбыс алмасулардың бірі –дыбыстардың сәйкестігі. Мақалада қазақ тіліндегі дыбыстардың сәйкестігі деп аталып келген ұғым морфонологиялық тұрғыдан қарастырылады. Фонетикалық дыбыс алмасу мен морфонологиялық дыбыс алмасудың айырмашылықтары талданады. Мақалада жалпы тіл біліміндегі жас салалардың бірі ретінде қалыптасып келе жатқан морфонология саласы жайлы, қазіргі қазақ тіліндегі дауысты және дауыссыз дыбыстардың алмасуы морфонологиялық тұрғыдан қарастырылады. В статье чередование некоторых согласных звуков казахского языка рассматривается как морфонологическое явление. В языке происходят различные изменения и встречаются разные явления, в том числе и чередование звуков. Так, в составе морфем и на их стыке могут встречаться различные звуковые изменения, которые невозможно объяснить с точки зрения фонетических закономерностей, подобные явления необходимо рассматривать с позиции фонологии и морфонологии. Одним из таких чередований звуков в казахском языке является звуковое соответствие. В настоящей работе чередование, под которым в казахском языке принято называть соответствие звуков, рассматривается с точки зрения морфонологии. Кроме того, в статье анализируются различия фонетического чередования звуков с его морфонологическим чередованием.Библиографические ссылки
1 Моллова М.К. Истории тюркского вокализма // Вопросы языкознания. – 1966. – №2. – С. 56-65.
2 Золхоев В.И. Фонология и морфонология в агглютинативных языках. – Новосибирск, 1980. – 143 с.
3 Закиев М.З. О тюркской морфонологии // Советская тюркология. – Баку, 1984. – №7. – С. 11-18.
4 Айғабылұлы А. Қазіргі қазақ тілі. Морфонология.–Алматы,1999.–99б.
5 Малов С.Е. Древние и новые тюркские языки // Известия АН СССР. Отделение литературы и языка.–М.,1952.– Т.ХІ. Вып. 2. – С. 135-143.
6 Строй тюркских языков. – М., 1978. – 618 с.
7 Кайдаров А. Структура односложных корней в казахском языке. – Алма-Ата, 1986. – 388 с.
8 Черкасский М.А. Тюркский вокализм и сингармонизм. – М.: Наука, 1965. – 142 с.
9 Киекбаев Д.Г. О передвижении гласных в башкирском языке // Ученые записки Башкирского государственного пединститута. – Уфа, 1956. – Вып. VIII. – С. 370-381.
10 Серебренников Б.А., Гаджиева Н.З. Сравнительно-историческая грамматика тюркских языков. – М., 1986. – 302 с.
2 Золхоев В.И. Фонология и морфонология в агглютинативных языках. – Новосибирск, 1980. – 143 с.
3 Закиев М.З. О тюркской морфонологии // Советская тюркология. – Баку, 1984. – №7. – С. 11-18.
4 Айғабылұлы А. Қазіргі қазақ тілі. Морфонология.–Алматы,1999.–99б.
5 Малов С.Е. Древние и новые тюркские языки // Известия АН СССР. Отделение литературы и языка.–М.,1952.– Т.ХІ. Вып. 2. – С. 135-143.
6 Строй тюркских языков. – М., 1978. – 618 с.
7 Кайдаров А. Структура односложных корней в казахском языке. – Алма-Ата, 1986. – 388 с.
8 Черкасский М.А. Тюркский вокализм и сингармонизм. – М.: Наука, 1965. – 142 с.
9 Киекбаев Д.Г. О передвижении гласных в башкирском языке // Ученые записки Башкирского государственного пединститута. – Уфа, 1956. – Вып. VIII. – С. 370-381.
10 Серебренников Б.А., Гаджиева Н.З. Сравнительно-историческая грамматика тюркских языков. – М., 1986. – 302 с.
Загрузки
Как цитировать
Yegizbaeva, N., & Rysbay, B. (2015). Түркі тілдерінің дыбыстық жүйесіне тән дыбыс алмасулар. Чередование звуков в тюркских языках. Вестник КазНУ. Серия филологическая, 149(3). извлечено от https://philart.kaznu.kz/index.php/1-FIL/article/view/521
Выпуск
Раздел
Молодые авторы
