Темірғали Нұртазин С. Мұқановтың романдары туралы. Темиргали Нуртазин о романах Сабита Муканова.

Аннотация

Әдебиетші-ғалым, сыншы ретіндегі Темірғали Нұртазиннің мол әдеби мұрасының бір бөлігін қа­зақ кеңес әдебиетінің негізін қалаушылардың бірі, белгілі жазушы Сәбит Мұқановтың шығармашы­ лығына арналған еңбектері құрайды. С. Мұқановтың сан-салалы шығармашылығын мұқият зерттеуге 1945 жылдан кіріскен ғалым 1951 жылы «С. Мұқанов шығармашылығы» деген көлемді монографиясын жариялады. Осы еңбекті 1958 жылы «Сәбит Мұқанов» атты сын-библиографиялық очеркке айналдырып, тың қорытынды­ лар жасады. Ал 1960 жылы «Жазушы және өмір» атты бағалы монографиясы мен «Халық жазушы­ сы» деген еңбегін оқырман қауымға ұсынды. Сондай-ақ көп еңбектеніп, өндіре жазатын қаламгер­ дің жаңа шығармалары туралы өзінің ой-пікірлерін алғашқылардың бірі болып айтып отыруды да зерттеуші жадынан шығарған емес. Кеңестік дәуірде ұлттық әдебиетіміздің іргетасын қаласқан, оның өсіп, өркен жаюының басы-қа­ сында болған С. Мұқанов сол әдебиетпен бірге өсіп, бірге дамыды. Жазушы өткен шығармашылық жолды белгілі дәрежеде бүкіл қазақ кеңес әдебиетінің даму жолы, өсу кезеңдеріне теңеуге болады. Осы жылдарда қаламгер әдебиеттің барлық жанрларында оқушы қауым сүйсініп оқитын кесек те көркем дүниелерді өмірге келтірді. Әсіресе, оның романдары өз тұсындағы бүкіл кеңес оқырманда­ рының игілігіне айналып, көптеген шетел тілдеріне аударылды. Мақалада белгілі ғалым, сыншы, жазушы Темірғали Нұртазиннің қазақ әдебиетінің көрнекті өкі­лі С. Мұқанов романдарын зерттеуі қарастырылады. Литературное наследие Темиргали Нуртазина, одного из основоположников казахской советс­­кой литературы, литературоведа и критика, велико; основу его составляют труды, посвященные творчеству известного писателя Сабита Муканова. Начиная с 1945 года, Нуртазин начал всестороннее исследование произведений С. Муканова. В 1951 году вышла его объемная монография «Творчество С. Муканова» как результат исследо­ваний. Эта работа была дополнена и переработана в критико-биографический очерк «Сабит Муканов», содержащий глубокие итоги по теме исследования. В 1960 году вниманию читателей бы­ ли предложены новые монографии «Писатель и жизнь» и «Народный писатель». Одним из первых Нуртазин откликался на новые произведения писателя и высказывал свои взгляды на них, открывая секреты его мастерства. У истоков казахской литературы советского времени находился С. Муканов, который рос и раз­вивался вместе с советской литературой. Путь писателя к вершинам творчества сопоставим с развитием всей казахской советской литературы. Муканов работал в различных литературных жанрах и значительно обогатил художественную литературу. Особенно хорошо известны всем советским читателям его романы, переведенные на многие языки мира. Обновленный роман Сабита Муканова исследовала группа ученых, их мнение сопоставлено с прежними высказываниями. Роман «Школа жизни» был высоко оценен, на казахском языке он был впервые опубликован в 3-5 номерах 1930 г. журнала «Жаңа әдебиет», а на русском языке – в 1-4 номерах 1940 г. журнала «Литература и искусство Казахстана»; и был заявлен как отрывки из повести «Мои школы». Исследователь подробно останавливается на своеобразии жанра произве­дения, первом определении его как «Повесть» и глубоко и полно доказывает его определение как «Романа», основываясь на теоретической аргументации. Хорошо информированный о личности ав­тора и материалах романа, критик определил особое место романа в казахской литературе. В статье проанализированы работы известного ученого и критика Т. Нуртазина, посвященные романам видного представителя казахской литературы С. Муканова.