Literary & historical aspects of Tarikh-e-Rashidi

B. Karagozogly

Авторы

B. Karagozogly Agri Ibrahim Cecen University

70 35

Ключевые слова:

Бабур, Мирза Хайдар Мухаммад Дулати, могольский, персидский языки, «Tarikh-e-Rashidi» («История Рашида»), парсы ті-лі, моғолдар, «Tarikh-e-Rashidi» («Рашидтің тарихы»),

Аннотация

Статьяпосвященаанализувыдающегося памятника по истории Центральной Азии «Tarikh-e-Rashidi» («История Рашида»), написанно-го в XVI в. на персидском языке Мирзой Хайдаром Мухаммадом Ду-лати, правителем Кашмира, племянником Бабура, основателя мо-гольской династии на территории Индии. В этой книге всестороннеосвещается история «Великих моголов», вторжение моголов на тер-риторию Индии и т.д. По своему стилю, увлекательной манере пове-ствования она представляет собой одно из лучших литературных произведений того времени. В ней описаны политическая, военная, дипломатическая история могольского государства, культура мого-лов и тюрок, персидская и тюркская литература, поэтому эта книгаинтересна как энциклопедия обширного региона, включавшего в се-бя территории нынешних Казахстана, Узбекистана, Кыргызстана и др. Несмотря на исключительную важность этого памятника, он ещене до конца изучен. В статье предпринята попытка выявить языко-вые, историко-литературные особенности «Tarikh-e-Rashidi», тем са-мым обратить внимание ученых на ценнейший источник по истории языка, литературе, культуре тюркского мира. МақаламоғоләулетінҮндіаумағында құрған, Бабурдың жиені Мирза Хайдар Мухаммад Дулатидің, Кашмирдің XVI ғ. парсы тілінде жазылуы арқылы Орталық Азия тарихының аса көрнекті ескерткіші «Tarikh-e-Rashidi» («Рашидтің тарихы») талдауына арналған. Бұл кітапта «Ұлы моғол-дардың» тарихы, моғолдардың Үнді жеріне басып кіруі және т.б. жан-жақты қарастырылған. Ол өзінің стилі, баяндау әдетімен сол кездегі әде-би шығармалардың ішіндегі ең жақсысы болып табылады. Бұл жерде мо-ғол мемлекетінің саяси, әскери, дипломатиялық тарихы, моғол мен түрік-тердің мәдениеті, парсы және түрік әдебиеті, XV-XVI ғғ. Оңтүстік жәнеШығыс Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық жағдайы сипатталған, сондықтан бұл кітап моғол, түріктердің өмірінің энциклопедиясы ретіндеқызығушылық танытады. Қазіргі Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан жәнет.б. аумағын қосқан, кең аймақ тарихының дереккөзі ретінде бұл ескерт-кіштің айрықша маңыздылығына қарамастан, ол әлі толық зерттелмеген. Мақалада «Tarikh-e-Rashidi» тілдік, тарихи-әдеби ерекшеліктерін айқын-дауға талпыныс жасалған, сонымен қатар бағалы дереккөзінің тілдік тари-хына, әдебиетіне, түрік әлем мәдениетіне ғалымдардың назарын аударуғаәрекет жасалынды. Түйін сөздер:

Библиографические ссылки

1 1. Anooshahr Ali. Mughals, Mongols, and Mongrels: The Challenge of Aristocracy and the Rise of the Mughal State in the Tarikh-i-Rashidi // Journal of Early Modern History, Leiden. The Netherlands. – Vol. 18. – Issue 6. – Р. 559-577.
2 2. Elias Ney. Tarikh-I-Rashidi. An English Version. – Sampson Low, Marston & Company, Ld., 1895, reprinted by Forgotten Books, 2013
3 3. Elias, Ney. Tarikh-I-Rashidi. Karakoram Books, ebook version. Mohammed Murad Butt.
4 4. Ghaffari Fard Abbas. Muarfie Kitab: Tarikh-e-Rashidi, Kitab-e-Maah-e-Tarikh wa Joghrafia. – Iran, Winter, 1378. – № 28. – P. 23–24.
5 5. Ghaffari Fard Abbas. Dar Aastane Tehqiq wa Nasr: Tarikh-e-Rashidi, Aayine Miraas. – Iran, Summer, 1379. – № 9. – Р. 100–102.
6 6. Ghaffari Fard Abbas. Tarikh-e-Rashidi, Miras-e-Maktoob. – Tehran, Iran, 1383. – Р. 23–25.
7 7. Mohammad Ali. Zarurate Baaz Negariye Tarikhe Rashidi, Aayine Miras. – Iran, 1388. – №45. – P. 253–272.
8 8. Munfard Farhad Mahdi. Naqd wa Barrasi: Chand Yaddasht Darbare Tashihe Tarikh-e-Rashidi, Aayin-e-Miraas, Dore Jadid. – Tehran, Iran, Issue: Spring & Winter, 1384. – № 30&31. –P. 213–229.