Тұрмағамбет Ізтілеуұлының ақыл-нақыл сөздері. Дидактические и афориcтические слова Турмагамбета Ізтілеуұлы.

Аннотация

Мақалада «кітаби ақын» деп саналып келген, халық ақыны Тұрмағамбет Ізтілеуұлы шығармашылығының басты тақырыптары сөз болып, әр бағыттағы шығармаларының өзектілігі туралы сөз болады. Сонымен қатар ақынның өзге қаламгерлер секілді жасы ұлғайып, қартайған шағында үгіт-насихат ретінде жазған ақыл сөздері мен нақыл сөздерінің мән-мағынасы терең ашылады. Ақыл (дидактикалық) сөздер – мынаны жасама, мынадан без деген секілді ескертулермен қорытылып отырса, нақыл сөздерде (афоризмдер) – ескерту, бұй- рықтан гөрі болған іс-қимылдың себеп-салдарын көрсете отырып, шешімді оқырманның өзіне қалдырылатыны туралы айтылады. Сонымен қатар ендігі бір кезекте сатиралық мәндегі ақыл-нақылдарында қоғамдағы кенеуі кеткен теріс қылықтарды сынап қана қоймай, қазақ елі қандай себептермен осыған душар болып отыр деген сұрақтарға жауап іздейтіні айтылады. В статье рассматриваются основные темы творчества народного акына Турмагамбета Изтлеуова, прозванного «книжным акыном». В ней также определяется актуальность произведений акына, творившего в различных жанрах. Кроме того, раскрываются значения слов-назиданий и афоризмов, написанных акыном в преклонные годы и приобретших дидактическую назидательность. Обращается внимание на то, что если дидактические слова или слова-назидания отличаются категоричностью, предупредительностью, типа запретов «не делай того», «остерегайся этого», то афоризмы позволяют читателю найти самому решение, так как вместо принуждений и повелений в них показаны мотивы действий. Также отмечается, что акын в своих назиданиях с сатирическим уклоном не только изобличает бессмысленное и дурное поведение людей в обществе, но и ищет причину обреченности казахского народа.