Художественный мир Ч. Айтматова и его концептуальное содержание.Ш. Айтматовтың көркемдік әлемі және оның шығармаларының концептуалдық құрылым мағынасы.

Zh. Huan

Авторы

Zh. Huan Казахский национальный университет имени аль-Фараби, г. Алматы

31 103

Ключевые слова:

концепт, концептуальный анализ, художественный мир, художественный текст, поэтика, лингвокультурология, когнитивная лингвистика, одиночество, концептуалдық талдау, көркемдік әлемі, көркем әдебиетінің мәтіні, лингвомәдениет,

Аннотация

В статье рассматриваются вопросы органзации концептуального пространства художественного текста. На материале произведений Чингиза Айтматова анализируется лингвокогнитивное содержание авторского мира писателя, принятого называться художественным миром писателя. Этот мир отличается собственной коцептосферой, системой ключевых концептов. Излагаются теоретико- методологические принципы концептуального анализа языка вообще и языка художественного произведения в частности. В стаье использованы лингвокогнитивный и лингвокультурный подходы к определению онтологии концепта как феномена языковой ментальности, в котором сосреточены наши знания и представления о действительности. С другой стороны, концепт характеризуется как ключевое слово духовной культуры, как носитель информации о национальной картине мира. Вопросы языковой категоризации и концептуализации действительности рассматриваются в статье с позиций лингвопоэтики, и это дает возможность всесторонне охарактеризовать художественный мир того или иного писателя. На материале анализа концепта «одиночество» показаны историко-культурные основы, обусловившие своеобразие и глубокое философско-нравственное содержание художественного мира Чингиза Айтматова. Представленная в статье методика концептуального анализа может быть использована при исследовании языка любого художественного произведения Мақалада көркем мәтіннің концептуалдық кеңістігін ұйымдастыру мәселелері қарастырылған. Шыңғыс Айтматов шығармаларының материалында жазушының көркемдік әлемін қабылдау барысында авторлық әлемінің лингвокогнитивтік мағынасы зерделенген. Бұл әлемнің айырмашылығы өзінің концепттанымдығымен, негізгі концептер жүйесімен ажыратылады. Жеке айтқанда, көркем әдебиеті шығармаларының тілі мен тілді концептуалды талдаудың теориялық-әдістемелік қағидалары көрсетілген. Мақалада қазіргі жағдайдағы біздің біліміміз бен түсініктерімізге бағытталған тілдік санамыздың феномені ретінде концептің ерекшелігін анықтаудың лингвокогнитивтік және лингвомәдениеттік тәсілдері қолданылған. Келесі жағынан айтсақ, концепт – ұлттық мәдениет контексіндегі дүниенің тілдік суреті туралы ақпарат тасушысы ретінде рухани мәдениетінің негізі ретінде сипатталған. Мақалада әдеби болмысының тілдік категориясы мен концептуалдық мәселелері лингвопоэтикалық көзқарастан қарастырылған және де осы жазушының көркемдік әлемін жан-жақты сипаттауға мүмкіндік береді. «Жалғыздық» концептісін талдауда Ш.Айтматовтың көркемдік әлемінің өзіндік және философиялық-адамгершілік ұғымын көрсететін тарихи-мәдени негіздері көрсетілген. Ұсынылған мақаладағы концептуалдық талдаудың әдістемесі кез-келген көркем щығармаларының тілдерін зерделеген кезде қолдануға болатыны мәлім.

Библиографические ссылки

1 Гачев Г.Д. Национальные образы мира. Евразия — космос кочевника, земледельца и горца. – М.: Институт ДИ-ДИК,1999.–369 с.
2 Непомнящий В. Мир Пушкина // Литература в школе.—1999.—№ 3. – С. 3-12.
3 Ли В.С. Парадигмы знания в современной лингвистике. – Алматы, Казак университетi, 2003. -138 с.
4 Болдырев Н.Н. Когнитивная семантика. Введение в когнитивную лингвистику. – Тамбов: Издательский дом ТГУ им.Г.Р. Державина, 2014. – 236 с.
5 Сабитова З.К.. Лингвокультурология.– М.: Флинта: Наука, 2013. – 528 с.
6 [Электронный ресурс]. – Режим доступа: http: philologos.narod.ru/concept/stepanov-concept.htm
7 Степанов Ю.С. Константы: Словарь русской культуры. Опыт исследования. – М.: Школа «Языки русской культуры»,1997. – 825 с.
8 Вселенная Чингиза Айтматова / Сост. З.К. Дербишева. – Бишкек: КТУ «Манас», 2012. – 192 с.