Қасиетті жерлер (Оджаг, Пир) туралы діни менкабе-аңыздардың ерекшелігі. Особенности религиозных преданий-менкабе о почитаемых святых местах (Оджогов, Пиров).

Muhtarzade Nurida

Авторы

Muhtarzade Nurida Азербайжан ғылым академиясы Фольклор институтының ғылыми қызметкері, Баку қ.

26 30

Ключевые слова:

менкабе, сеид, мифологиялық мәтіндер, шаманизм, шамандық аңыздар, мотив, мифологические тексты, шаманские легенды,

Аннотация

Мақала халық арасына кең тараған «менкабе» жанрына (аңыз әңгіме, діни аңыздар), ғажайып оқиғаларға, шынайы сахабалар мен Мұхаммед Пайғамбардың ұрпақтарына, осы ақсүйек руының елшілеріне ар- налған. Өзінің рухани ерліктерімен, сеид-ұрпақтарымен, олардың ерлік істерімен, ғажайып оқиғаларымен атақты саналатын сахабалардың менкабесі бүгінде халық әдебиетінің негізгі жанры болып табылады және ол бүкіл Әзірбайжанда баяндалады. Менкабені зерттеу барысында сахабалардың типтері мен мотивтерін есепке ала отырып, менкабе дереккөздерінің арасынан кездесетін тарихи оқиғалар мен тұлғалардың суреттелуін өте маңызды деп бағалаймыз. Сахабалар менкабесінен көретініміздей, ғажайыптарды жасайтындардың көбісі сеидтердің ұрпақтары, сондықтан мақалада елші сеид екені, ал әрбір сеид кейбір мағынада елші деп таныл- ған. Одан бөлек, мақалада Әзірбайжанның оңтүстік аймағынан жинастырылған елшілер, көптеген сеидтер туралы түрлі менкабелер қарастырылған. Елшілердің менкабесін зерттеу мистикалық әдебиетте маңызды рөл атқарады. Сондай-ақ зерттеудің негізгі міндеттерінің бірі және мақаланың басты тақырыбы болып табылады. Статья посвящена широко распространенному среди народа жанру «менкабе» (сказание, религиозные предания), чудесам, совершенным праведниками и потомками пророка Мухаммеда, представителями этого знатного рода. Менкабе праведников, прославившихся своими духовными подвигами, или чудеса, подвиги, совершенные сеидами – потомками имамов, и сегодня являются основным жанром народной литературы и пересказываются по всему Азербайджану. Отметим, что при исследовании менкабе крайне важно также описание исторических событий и личностей, встречающихся среди источников менкабе, с учетом некоторых мотивов и типов праведников. Как видно из менкабе праведников, большинство совершающих чудеса святых – это потомки сеидов, поэтому в статье находит свое подтверждение также то, что праведник является сеидом, а каждый сеид в некотором смысле праведник. Кроме того, в статье приводятся различные менкабе о многих сеидах, праведниках, собранные в южном регионе Азербайджана. Исследование менкабе праведников, занимающих важное место в мистической литературе, является одной из основных задач исследования и, следовательно, главной темой статьи.

Библиографические ссылки

1 Bayat F. Türk tәkkә (tәsәvvüf) әdәbiyyatı. – Bakı: Elm vә tәhsil, 2011.
(См. Баят Ф. Тюркская мистическая литература. – Баку: Наука и образование, 2011.)
2 Bayat F. Övliya mәnkabәlәri vә ya türk dәrvişlәrinin kәramәtlәri. – Bakı: Elm vә tәhsil, 2013. – С. 53.
3 Баят Ф. Сказания праведников или чудеса тюркских странствующих отшельников. – Баку: Наука и образование, 2013.
4 Bayat F. Xoca Әhmәd Yәsәvi vә xalq sufizminin bәzi problemlәri. – Bakı: Ağrıdağ, 1997. – С. 76-96.(Баят Ф. Ходжа Ахмед Ясеви и некоторые проблемы народного суфизма. – Баку, Агрыдаг, 1997.)
5 Eraydın S. Tasavvuf ve Tarikatlar. – İstanbul, 1994. – C. 29.
6 Gölpınarlı A. Menakıb-ı Hacı Bektaş Veli Vilayetnamesi. – Ankara, 1958. – С. 89.
7 Сказитель: Гаджи Нусрат Насруллаев, дата рождения – 1947, образование: высшее, село Гызылагадж Масаллинского
района.
8 Сказитель: Расмийя Алиева, дата рождения – 1968, образование: среднее, село Мамуста Лянкяранского района.