І. Жансүгіров шығармаларындағы гидронимдер мен гидронимдік апеллятивтер. Гидронимы и гидронимные апеллятивы в произведениях И. Жансугурова
67 140
Ключевые слова:
этимология, гидроним, гидронимдік апеллятив, ономастика, топоним, морфема, гидронимный апеллятивАннотация
Мақалада Ілияс Жансүгіров шығармаларындағы су атаулары, су атауларын түзуші апеллятивтер қарастырылады. Ақынның «Жетісу суреттері» топтамасы, «Күй», «Күйші», «Мақпал», «Исатай» поэмалары мен өлеңдерінде кездесетін су атауларына, географиялық, сонымен қатар гидронимдік атаулардың этимологиясына сипаттама беріледі. Ақын шығармаларындағы су атауларының қызметі анықталады. Атап айтқанда, гидронимдік атаулар арқылы оқиғаның қай аймақта болғанын аңғаруға болатындығы; шығарманың тарихилығын, шынайылығын арттыратындығы дәлелденеді. Халық тарихына, дүниетанымдық ерекшеліктеріне қатысты ақпарат алуға болатындығы баяндалады. Ілияс Жансүгіров шығармаларын жасауда жиі кездесетін апеллятивтер ретінде «су», «көл», «бұлақ» сөздері талданады. Әрбір апеллятивтің мағыналары, этимологиясы ашылады. Мәселен, «су» апеллятиві түркі тіліндегі «sub, sug, suw» сөзінен шыққандығы, мағынасы су-өзен-көл түзетін сұйық зат деп беріледі. Басқа да апеллятивтерге осындай талдаулар жасалады. В статье дается описательная характеристика гидронимам, названиям водоемов с точки зрения происхождения встречающихся в произведениях И. Жансугурова «Картины Жетысу», «Кюй», «Кюйши», «Макпал», «Исатай». Определена функции гидронимов, повествующих о событиях, имевших место в разных регионах страны. Они свидетельствуют об исторической достоверности событий. Из материала статьи можно получить информацию об истории, особенностиях мировидения казахов, их быта. Анализируются часто встречающиеся апеллятивы «су», «булак», «кол», раскрываются их значения, этимология. Апеллятив «су» в тюркских языках дается в форме «sub, sug, suw» и означает «река», «озеро», «родник».Библиографические ссылки
1 Пангереев А.Ш. Жер – су атауларының поэтикасы. Ақтөбе, 1996. – 114 б.
2 Пекарский Э.К. Словарь якутского языка. В 3-х томах. –М., 1959.
3 Конкашпаев Г. Словарь казахских географических названий. – Алма-Ата, 1963.
4 Жансүгіров І. Көп томдық шығармалар жинағы, − Алматы: Қазығұрт, 2004. –Бірінші том: Өлеңдері. − 432 б.
5 Жанұзақ Т. Қазақ ономастикасы. Атаулар сыры 3. − Алматы: Дайк- Пресс, 2007. − 524 б.
6 Мурзаев Э.М. Словарь народных географических терминов. – М., 1984.
7 Жанұзақ Т. Қазақстан географиялық атаулары. Алматы облысы. – Алматы: Арыс, 2005. – 256 б.
8 Жансүгіров І. Көп томдық шығармалар жинағы, 3 том. − Алматы: Қазығұрт, 2004.
9 Қасенов Е.С. Тілдің қатысымдық және танымдық табиғаты. – Алматы: «Ғылым ордасы» РМК, 2011.
10 Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. − Алматы: Дайк-Пресс, 2008. − 968 б.
11 Нұржекеев Б.Өзендер өрнектеген өлке. – Алматы: Жалын, 1987. − 228 б.
2 Пекарский Э.К. Словарь якутского языка. В 3-х томах. –М., 1959.
3 Конкашпаев Г. Словарь казахских географических названий. – Алма-Ата, 1963.
4 Жансүгіров І. Көп томдық шығармалар жинағы, − Алматы: Қазығұрт, 2004. –Бірінші том: Өлеңдері. − 432 б.
5 Жанұзақ Т. Қазақ ономастикасы. Атаулар сыры 3. − Алматы: Дайк- Пресс, 2007. − 524 б.
6 Мурзаев Э.М. Словарь народных географических терминов. – М., 1984.
7 Жанұзақ Т. Қазақстан географиялық атаулары. Алматы облысы. – Алматы: Арыс, 2005. – 256 б.
8 Жансүгіров І. Көп томдық шығармалар жинағы, 3 том. − Алматы: Қазығұрт, 2004.
9 Қасенов Е.С. Тілдің қатысымдық және танымдық табиғаты. – Алматы: «Ғылым ордасы» РМК, 2011.
10 Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. − Алматы: Дайк-Пресс, 2008. − 968 б.
11 Нұржекеев Б.Өзендер өрнектеген өлке. – Алматы: Жалын, 1987. − 228 б.
Загрузки
Как цитировать
Kozhakova G. Е. (2015). І. Жансүгіров шығармаларындағы гидронимдер мен гидронимдік апеллятивтер. Гидронимы и гидронимные апеллятивы в произведениях И. Жансугурова. Вестник КазНУ. Серия филологическая, 144(4). извлечено от https://philart.kaznu.kz/index.php/1-FIL/article/view/445
Выпуск
Раздел
Молодые авторы
