Кейбір тарихи әскери атаулар хақында. К вопросу о некоторых исторических военных названиях.
36 25
Ключевые слова:
алғыншы (шолушы), әскери дауылпаз, жекпе-жек, күдері белбеу, кісе кемер, қол, шеру, шор, разведчик, военный барабанщик, поединок, ремень, поясной ремень, портупея, армия, вооруженный отряд, военный боец,Аннотация
Бұл мақалада қазақтың күні кешеге дейін жаугершілік жағдайында өмір сүріп, елін, жерін, тәуелсіздігін қорғауда қолданылған әскери қару-жарақ, киім-кешек атауларымен қатар, бұл күнде ана тіліміздің бай сөздік қоры мен құрамында сақталған кейбір әскери мәндегі көнерген (тарихи) сөздері мен әскери әдіс-тәсілдері ұғымының тілдік табиғаты қарастырылады. Халық ауыз әдебиеті мұраларында кездесетін тарихи әскери атау-термин сөздер – қазақ әскери лексикасында өзіндік орны бар тілдік бірліктер. Оларды терминдік тілдік бірліктер ретінде қарастырып, қазақи ұлттық әскери терминологияның қалыптасып дамуына ықпал ету аясында сөз етіледі. Бұл күнде бізге түсініксіз, тек эпос, батырлар жырларында сақталған әскери мәндегі көнерген(тарихи) сөздер қазіргі армия тілінде де кездесетінін оқырман назарына ұсына отырып, олардың мағынасын нақты мысалдармен дәйектелді. Мақалада қазіргі армия тілінде көрініс тапқан кейбір тарихи әскери атаулардың кейбірі о бастағы мағынасында жұмсалса, ал кейбірінің алғашқы мағынасы ұмытылып, тек тіліміздің сөздік қорында сақталған. Бұл жерде халық ауыз әдебиеті шығармаларында кездесетін кейбір әскери мәндегі тарихи сөздер мен әскери әдіс-тәсілді атау-сөздер зерттеуші ғалымдар пікірімен негізделген. В статье рассматриваются понятия языковой природы некоторых устаревших (исторических) армейских слов, применявшихся при использовании военных методов и способов защиты казахским народом своей родины, земли, независимости, а также рассматриваются названия военного оружия, наименование военной формы одежды, применявшихся тогда и сохранившегося в словарном запасе до настоящего времени, составив богатейший словарный фонд родного языка. В исторических военных наименованиях, словах и терминах, которые встречаются в казахском устном народном наследии, особое место занимает казахская военная лексика. Рассматриваемая казахская национальная военная терминология сформировалась в рамках развития терминов в их языковом единстве. Некоторые устаревшие военные слова, применявшиеся в казахском эпосе, героических сказаниях (песнях), и сегодня встречаются в военной лексике, в связи с чем читателям предлагается анализ их значений и примеры применения. В данной статье автор разделяет и обосновывает мнения ученых, исследования которых посвящены казахскому устному народному творчеству. Согласно им, некоторые устаревшие исторические военные слова-термины применяются при использовании военных методов.Библиографические ссылки
1 http://old.abai.kz/
2 Айбын. Энциклопедия // Бас ред. Б.Ө. Жақып. – Алматы:Қазақ
энциклопедиясы, 2011. – 880 б.
3 Құралұлы А. Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық
сөздігі.– Алматы: Сөздік-Словарь, 1997. – 368 б.
4 Батырлар жыры. – Алматы:Жазушы, 1986. – Т. 6. – 272 б.
5 Төрт батыр. – Алматы: Жалын,1990. – 216 б.
6 Мұқанов С. Қазақ қауымы. – Алматы: Ана тілі,1995. – 304 б.
7 Махамбет. Ереуіл атқа ер салмай.– Алматы:Жазушы,1989.- 114 б.
8 Бес ғасыр жырлайды.–Алматы: Жазушы,1984. – Т. 2. – 336 б.
9 Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі / Жалпы редакциясын басқарған
Т. Жанұзақов. – Алматы:Дайк-Пресс, 2008. – 968 б.
10 Жанпейісов Е. Абай жолы эпопеясының тілі.– Алматы:Қазақ
ССР-нің «Ғылым» баспасы, 1976. – 168 б.
11 Бес ғасыр жырлайды. – Алматы:Жазушы,1984. – Т. 1.– 256 б.
12 Едіге батыр.– Алматы:Ғылым,1996. – 368 б.
13 Сыздықова Р. Сөздер сөйлейді (Сөздердің қолданылу тарихынан),
2 – басылуы.– Алматы:Санат,1994. – 272
2 Айбын. Энциклопедия // Бас ред. Б.Ө. Жақып. – Алматы:Қазақ
энциклопедиясы, 2011. – 880 б.
3 Құралұлы А. Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық
сөздігі.– Алматы: Сөздік-Словарь, 1997. – 368 б.
4 Батырлар жыры. – Алматы:Жазушы, 1986. – Т. 6. – 272 б.
5 Төрт батыр. – Алматы: Жалын,1990. – 216 б.
6 Мұқанов С. Қазақ қауымы. – Алматы: Ана тілі,1995. – 304 б.
7 Махамбет. Ереуіл атқа ер салмай.– Алматы:Жазушы,1989.- 114 б.
8 Бес ғасыр жырлайды.–Алматы: Жазушы,1984. – Т. 2. – 336 б.
9 Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі / Жалпы редакциясын басқарған
Т. Жанұзақов. – Алматы:Дайк-Пресс, 2008. – 968 б.
10 Жанпейісов Е. Абай жолы эпопеясының тілі.– Алматы:Қазақ
ССР-нің «Ғылым» баспасы, 1976. – 168 б.
11 Бес ғасыр жырлайды. – Алматы:Жазушы,1984. – Т. 1.– 256 б.
12 Едіге батыр.– Алматы:Ғылым,1996. – 368 б.
13 Сыздықова Р. Сөздер сөйлейді (Сөздердің қолданылу тарихынан),
2 – басылуы.– Алматы:Санат,1994. – 272
Загрузки
Как цитировать
Kozhanuly, M. (2015). Кейбір тарихи әскери атаулар хақында. К вопросу о некоторых исторических военных названиях. Вестник КазНУ. Серия филологическая, 152(6). извлечено от https://philart.kaznu.kz/index.php/1-FIL/article/view/884
Выпуск
Раздел
Языкознание
