Сөйлемді дұрыс талдау кепілі – сөйлем құрылымын, семантикасын және коммуникативтілігін негізге алу
38 31
Синтаксистік теорияның дамуы сөйлемнің тұрлаусыз мүшесін тануда жан-жақты ұстанымды қажет ететіндігін ескере келе, қазіргі қазақ тілінде қолданыстағы әр түрлі сөйлемдер талданады. Сөйтіп, сөйлемді дұрыс талдау үшін сөйлем құрылымын, семантикасын, коммуникативтік мақсатын негізге алу керек деген тұжырым жасалады.
Кілттік сөздер:
сөйлем талдау, сөйлем мүшесі, тұрлаусыз мүше, сөйлем құрылымы, семантика, коммуникация.Аннотация
Бұл мақалада қазіргі қазақ тілінде сөйлем талдауды бірізділікке түсіру жолдары қарастырылады. Сөйлем мүшелерін тануда мектеп оқулықтары мен ғылыми еңбектер арасында алшақтықтар болғаны көрсетіледі. Мектеп оқулықтарында тұрлаусыз мүшені тануда сөздің мағынасына көңіл аударылып, сын есім – анықтауыш, зат есім – бастауыш не толықтауыш, үстеу – пысықтауыш қызметінде жұмсалады деген пікір басым болды. Ал ғылыми еңбектерде сөйлемнің тұрлаусыз мүшелерін сөз тіркесі ілімімен байланыста: қабыса байланысқан сөз тіркесі анықтауыштық қатынасты, меңгеріле байланысқан сөз тіркесі толықтауыштық қатынасты, жанаса байланысқан сөз тіркесі пысықтауыштық қатынасты құрайды деп қарастырады.Синтаксистік теорияның дамуы сөйлемнің тұрлаусыз мүшесін тануда жан-жақты ұстанымды қажет ететіндігін ескере келе, қазіргі қазақ тілінде қолданыстағы әр түрлі сөйлемдер талданады. Сөйтіп, сөйлемді дұрыс талдау үшін сөйлем құрылымын, семантикасын, коммуникативтік мақсатын негізге алу керек деген тұжырым жасалады.
Библиографиялық сілтемелер
1.1. Балақаев М. Қазіргі қазақ тілі: Сөз тіркесі мен жай сөйлем синтаксисі. – Алматы, 1992. – Б. 152, 153, 186.
2.2. Қазақ грамматикасы. – Астана, 2002. – Б. 657.
3.3. Галкина- Федорук Е.М. Современный русский язык. Синтаксис. – Москва, 1957. – С. 213.
4.4. Бабайцева В.В. Система членов предложения в современном русском языке. – Москва, 1989. – С. 146.
5.5. Лекант П.А. Синтаксис простого предложения в современном русском языке. – Москва, 1986. – 175 с.
6.6. Ким В.Г., Булгакова Г.Ф., Тунганчина Ш.А. Синтаксис простого предложения: в сопоставлении русского и казахского языков. – Алматы, 1995. – С. 91.
1.1. Balakaev M. Kazіrgі kazak tіlі: Soz tіrkesі men zhay soylem sintaksisі. – Almaty, 1992. – B. 152, 153, 186.
2.2. Kazak grammatikasy. – Astana, 2002. – B. 657.
3.3. Galkina-Fedoruk E.M. Sovremennyj russkiy yazyk. Sintaksis. – Moskva, 1957. – S. 213.
4.4. Babaytseva V.V. Sistema chlenov predlozheniya v sovremennom russkom yazyke. – Moskva, 1989. – S. 146.
5.5. Lekant P.A. Sintaksis prostogo predlozheniya v sovremennom russkom yazyke. – Moskva, 1986. – 175 s.
6.6. Kim V.G., Bulgakova G.F., Tunganchina Sh.A. Sintaksis prostogo predlozheniya: v sopostavlenii russkogo i kazahskogo yazykov. – Almaty, 1995. – S. 91.
2.2. Қазақ грамматикасы. – Астана, 2002. – Б. 657.
3.3. Галкина- Федорук Е.М. Современный русский язык. Синтаксис. – Москва, 1957. – С. 213.
4.4. Бабайцева В.В. Система членов предложения в современном русском языке. – Москва, 1989. – С. 146.
5.5. Лекант П.А. Синтаксис простого предложения в современном русском языке. – Москва, 1986. – 175 с.
6.6. Ким В.Г., Булгакова Г.Ф., Тунганчина Ш.А. Синтаксис простого предложения: в сопоставлении русского и казахского языков. – Алматы, 1995. – С. 91.
1.1. Balakaev M. Kazіrgі kazak tіlі: Soz tіrkesі men zhay soylem sintaksisі. – Almaty, 1992. – B. 152, 153, 186.
2.2. Kazak grammatikasy. – Astana, 2002. – B. 657.
3.3. Galkina-Fedoruk E.M. Sovremennyj russkiy yazyk. Sintaksis. – Moskva, 1957. – S. 213.
4.4. Babaytseva V.V. Sistema chlenov predlozheniya v sovremennom russkom yazyke. – Moskva, 1989. – S. 146.
5.5. Lekant P.A. Sintaksis prostogo predlozheniya v sovremennom russkom yazyke. – Moskva, 1986. – 175 s.
6.6. Kim V.G., Bulgakova G.F., Tunganchina Sh.A. Sintaksis prostogo predlozheniya: v sopostavlenii russkogo i kazahskogo yazykov. – Almaty, 1995. – S. 91.
Жүктелулер
Как цитировать
Mamaeva М. K., & Zhumagulova А. Z. (2016). Сөйлемді дұрыс талдау кепілі – сөйлем құрылымын, семантикасын және коммуникативтілігін негізге алу. ҚазҰУ Хабаршысы. Филология сериясы, 154(2). вилучено із https://philart.kaznu.kz/index.php/1-FIL/article/view/1766
Шығарылым
Бөлім
Языкознание
