Сыр өңірі гидронимдерінің лингвокогнитивтік негіздері

Аннотация

Мақалада өз бойына заттық және рухани мәдениеттің ғасырлар бойы  сақталып қалған көріністерін, тарихи деректерін жинақтаған Сыр өңірінің гидронимдері  туралы  сөз болады . Ежелден өркениеттің бесігіне айналған Сыр бойы  онай атауларға бай. Тарихи топонимдер аймақтың табиғат жағдайларын, жергілікті  халықтың тарихындағы  маңызды  оқиғаларды  өткен замандардың реликтік мұралары  ретінде «жадында» сақтап, қаз қалпында бүгінгі  күнге жеткізіп отырғаны  белгілі . Сол себепті  де топонимдерге деген қызығушылық әрбір халықтың өз елді  мекенінің жер, су, өзен, көл атауларының мән-мағынасына ерекше көңі л бөлуіне және сол атаулардың әдеби, когнитивті к негіздерін талдауға деген құлшынысын тудырады .

То по нимдерді ң жер-су, елді  мекен атаулары ны ң этимо ло гиясы н, мағы насы н, құры лы мы ны ң дамуы н, таралу аймағы н, қазі ргі  жағдайы н зерттеу ны саны на айналды рған ғалы мдар Ғ. Қо ңқашбаев, Н. Баяндин, Қазақстан то по нимдері н тарихи-этимо ло гиялы қ жағы нан зерттеген А.Әбді рахмано в, Қы зы ло рда о йко нимдері не тарихи-лингвистикалы қ талдау жасаған Н.А. Прмано ва сияқты  зерттеуші -ғалы мдар еңбегі н саралай о ты ры п Сы р өңі рі  гидро нимдері  тақы ры пты қ жағы нан жүйеленді .

Сы р бо йы ндағы  зо о то по нимдер, фито то по нимдер, антро по нимдер, гено то по нимдер, белгі лі  бі р о қиғаларға қаты сты  аталған то по нимдер, гео графиялы қ ны сандарды ң түр-түсі н көрсететі н то по нимдер нақты  мы салдармен дәлелдені п, шы ғу тегі  жайы нда деректер бері лді .

Сыр өңірі  гидронимдері нің жан-жақты  зерттелуі , саралануы , жүйеге түсіріліп қорытылуы  арқылы  тақырып өзекті лі гі  айғақталы п, тұжы ры м жасалды .

Түйін сөздер: Сыр өңірі  гидронимдері , топонимдік бейнесі , когнитивтік топонимия, топонимикаға қатысты  теориялық парадигма, лингвокогнитвтік аспект