Айтыс өлеңдерінің текстологиялық зерттелуі. Исследование текстологии айтыса. Айтыс акынов – это поединок слова, искусство импровизации, которое проходит в форме словесного состязания между двумя акынами.
94 69
Кілттік сөздер:
текстология, стилистика, лексикология, айтыс, нұсқа, экспромт, вариант,Аннотация
Ақындар айтысы – өнердің бірнешеуін бір жерге тоғыстырып, ерекше өтетін сөз сайысы, өнер таласы. Мақалада 1898, 1899 жылдары жарық көрген «Біржан-Сара» айтысының екі нұсқасына текстологиялық салыстырулар жасалған. Зерттеушілеріміз Қазан қаласынан шыққан «Жүсіпбек қожа нұсқасы» мен «Зайсан нұсқасын» ең негізгі, дұрыс нұсқа ретінде атап келеді. Текстологиялық салыстырулар кезінде екі нұсқада да оқиға желісі, түптөркіні бір екенін анықтайды. Айтыстағы өлең жолдарының шумақтары ауысып, тіпті, араласып кеткендігі нақты мысалдармен дәлелдеген. Сондай-ақ екі нұсқада да кейбір сөздер мен сөз оралымдары, бүтін тармақтар өзгертіліп, лексикалық және стилистикалық алшақтықтарға жол берілетіндігін саралап көрсетеді. Айтыстың екі нұсқаларындағы кездесетін сапалық өзгерістер де назардан тыс қалмаған. В данной статье рассматриваются варианты текстологии айтыса «Біржан-Сара», изданные в 1898, 1899-е годы. Исследователи отмечают, что изданные в городе Казани варианты айтыса «вариант Жүсіпбек қожа» и «вариант Зайсан» считаются правильными. Во время текстологических сравнений замечаются сходства и различия двух вариантов, акцентируется внимание на стилистических и лексических разницах текстов. Не осталось без внимания и качественные изменения, произошедшие в обоих вариантах айтыса.Библиографиялық сілтемелер
1 Жармұхамедов М. Айтыстың даму жолдары. – Алматы: Ғылым, 1976. – 168 б.
2 Ахметов Ш., Қанағатов Т. “Біржан – Сара айтысының” текстологиясы // Жинақ: Қазақ фольклоры мен әдебиет шығармаларының текстологиялық зерттелуі. – Алматы, 1983. – 264 б.
3 Имашев М. “Біржан – Сара айтысындағы” өмір шындығы және оның көркемдік, текстологиялық ерекшеліктері //Кандидаттық диссертацияның қолжазбасы. – Алматы, 1992. – 157 б.
4 Жүсіпбек қожа Шайхисламұлы. Қисса Біржан сал менен ақын Сара қыздың айтысқаны. – Қазан, 1898. – 18 б.
5 Мұқанов С. Халық мұрасы. Тарихи – этнографиялық шолу. – Алматы: Жазушы, XV т., 1979. – 380 б.
6 Лихачев Д.С. Текстология на материале русской литературы X-XVII веков. – Ленинград: Наука, 1983. – 640 с.
7 Әуезов М. Абай жолы. Екінші кітап. – Алматы: Жазушы, 1989. – 616 б.
8 Лихачев Д.С. Текстология на материале русской литературы X-XVII веков. – Ленинград: Наука, 1983. – 640 с.
9 Жүсіпбек қожа Шайхисламұлы. Қисса Біржан сал менен ақын Сара қыздың айтысқаны. – Қазан, 1898. – 18 б.
10 Қосбасаров Е. Бүркітшілік терминдері жайында // Жинақ: Жауапты редакторы Қайдаров Ә.Т. Қазақ тілі тарихи лексикологиясының мәселелері. – Алматы: Ғылым, 1988. – 200 б.
11 Қисса Біржан сал менен ақын Сараның айтысқаны. – Қазан, 1899. – 24 б.
2 Ахметов Ш., Қанағатов Т. “Біржан – Сара айтысының” текстологиясы // Жинақ: Қазақ фольклоры мен әдебиет шығармаларының текстологиялық зерттелуі. – Алматы, 1983. – 264 б.
3 Имашев М. “Біржан – Сара айтысындағы” өмір шындығы және оның көркемдік, текстологиялық ерекшеліктері //Кандидаттық диссертацияның қолжазбасы. – Алматы, 1992. – 157 б.
4 Жүсіпбек қожа Шайхисламұлы. Қисса Біржан сал менен ақын Сара қыздың айтысқаны. – Қазан, 1898. – 18 б.
5 Мұқанов С. Халық мұрасы. Тарихи – этнографиялық шолу. – Алматы: Жазушы, XV т., 1979. – 380 б.
6 Лихачев Д.С. Текстология на материале русской литературы X-XVII веков. – Ленинград: Наука, 1983. – 640 с.
7 Әуезов М. Абай жолы. Екінші кітап. – Алматы: Жазушы, 1989. – 616 б.
8 Лихачев Д.С. Текстология на материале русской литературы X-XVII веков. – Ленинград: Наука, 1983. – 640 с.
9 Жүсіпбек қожа Шайхисламұлы. Қисса Біржан сал менен ақын Сара қыздың айтысқаны. – Қазан, 1898. – 18 б.
10 Қосбасаров Е. Бүркітшілік терминдері жайында // Жинақ: Жауапты редакторы Қайдаров Ә.Т. Қазақ тілі тарихи лексикологиясының мәселелері. – Алматы: Ғылым, 1988. – 200 б.
11 Қисса Біржан сал менен ақын Сараның айтысқаны. – Қазан, 1899. – 24 б.
Жүктелулер
Как цитировать
Kusmanova, K. A., & Abilmazhinova, A. B. (2015). Айтыс өлеңдерінің текстологиялық зерттелуі. Исследование текстологии айтыса. Айтыс акынов – это поединок слова, искусство импровизации, которое проходит в форме словесного состязания между двумя акынами. ҚазҰУ Хабаршысы. Филология сериясы, 149(3). вилучено із https://philart.kaznu.kz/index.php/1-FIL/article/view/378
Шығарылым
Бөлім
Литературоведение
