Мұстафа Шоқай мен эмиграциядағы қазақ ақын-жазушылары еңбектеріндегі «тәуелсіздік » концепциясы. Концепция «независимости » в творчестве Мустафы Чокая и казахских поэтов- писателей, бывших в эмиграции.

N. Sadykov

Авторы

N. Sadykov Казахский национальный университет имени аль-Фараби, г. Алматы

70 23

Ключевые слова:

эмиграциядағы қазақ әдебиеті, Тұран, Мәжит Айтбаев, Мұстафа Шоқай, мұғажырлық, Түркістан легионы, бүркеншік есімдер, казахская литература в эмиграции, Туран, Мажит Айтбаев, Мустафа Чокай, эмиграция, Туркестанский легион, псевдонимы,

Аннотация

Қазақ әдебиетінің тарихында жыраулар поэзиясынан бастап, Махамбет жырларында, қала берді Кеңес үкіметі орнағанға дейінгі дәуірдегі өлеңдерде азаттық аңсайтын өршіл cарын жалғасып келген. Бұл сарын Кеңес үкіметі орнаған уақытта үзіліп қалғанымен, соғыс кезінде шет жерде жүріп, тәуелсіз Түркістан мемлекетін құрсақ деп армандаған Тұранның бостандықсүйгіш ұлдарының шығармаларынан қайта көрініс тапты. Қазір сол «Эмиграциядағы Түркістан әдебиетінің » көрнекті өкілдері қазақ тарихында дұрыс бағасын алмай, шығармалары жеткілікті түрде зерттелмей келеді. Оған – бұл тұлғалардың сол бір сұрапыл жылдары жау қолына түсіп, солардың қол астында еңбек еткендері себеп болды. Алайда, бұларды келер ұрпаққа «сатқын» деп түсіндіріп, өздерін жазалап, шығармаларын жоюға, олар туралы деректерді келер ұрпақтың санасынан сызып тастауға тырысқан Кеңесүкіметінің өзі де қазір келмеске кетті. Сондықтан олар қалдырған мұраларды зерттеп, зерделеу қажет. В истории казахской литературы, начиная от поэзии жырауов, в стихах Махамбета, и в стихах дореволюционного периода сохранился свободолюбивый мотив. Хотя во времена Советской власти этот мотив прервался, он продолжился в произведениях свободолюбивых сыновей Турана, которые, несмотря на свое трудное положение в эмиграции, мечтали о независимом государстве Туркестан. В данное время представители «Туркестанской литературы в эмиграции » не могут получить положенную им справедливую оценку со стороны ученых, изучающих историю казахской литературы. Их произведения все еще недостаточно исследованы. Они попали в плен во время ІІ мировой войны, и им пришлось работать под вражеским командованием, чтобы выжить. Но сама Советская система, которая сурово уничтожила их имена и произведения из памяти потомков, ушла в историю. Теперь нам никто не мешает возродить их славу.

Библиографические ссылки

1 Чокай М. Туркестан под властью советов. – Париж, 1935. – Переиздано на англ. яз. Mustafa Chokay. Turkestan under soviet Power. – Oxsford, 1986. – 87 б.
2 Жұмабаев М. Шығармалар жинағы. – Алматы:Жазушы, 1989. – 60-229 б.
3 Шоқай М. Түркістанның қилы тағдыры.– Алматы:Жалын,1992. – 64-65 б.
4 Жалмырза А. Отаршылдыққа қарсы Түркістан әдебиеті: қалыптасуы, даму ерекшеліктері және көркемдік сипаты. Фил. ғыл. канд. ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация
авторефераты. – Астана, 2010. – 15 б.
5 Кәкен. А. Түркістан легионы. – Астана. Республикалық баспа-
полиграфия орталығы, 2000. – 38 б.
6 Ахметова Ж. Шоқай туралы деректер // Қазақ тарихы. – 2004. – № 2. – Б. 199.
7 Бәкіров Ә. Түркістанның азаттығы үшін // Ана тілі. – 1994. – № 17. – Б. 4.
8 Айтбаев М. Милли әдебиетіміз – ұлттық көркем сөзіміз жөнінде
// Жауынгердің күнделік дәптерінен (Әңгіме-өлеңдер топламы).
– Берлин. – 1944. – 132 б.