Признание спустя пять с половиной столетий. Бес жарым ғасыр өткен соң мойындау
Ключевые слова:
Махмуд Хыналуги, рукопись, востоковедение, писатель, книга, қолжазба, шығыстану, жазушы, кітапАннотация
В статье говорится о том, что о сочинении азербайджанского (тюркского) учёного ХV века Махмуда Хыналуги «События в Дагестане и Ширване ХIV -ХV веков» впервые было сообщено А. Берже (1828-1886), однако факт обнаружения этой рукописи до конца ХХ столетия ничьего внимания не привлёк. Видный учёный-востоко- вед профессор А.Р. Шихсаидов первым перевёл рукопись данного сочинения с арабского языка на русский и, написав к нему предисловие и снабдив обширными комментариями и примечаниями, издал в виде книги (Махачкала, 1997, 208 с.), после чего сочинение М. Хыналуги вошло в научный оборот. Начиная с середины VII столетия и до ХVI века писатели и учёные тюркских народов создавали свои произведения в основном на арабском языке и на фарси. Среди них были и азербайджанские писатели и учёные, получившие образование и работавшие в Тебризе, Стамбуле, Бухаре, Ташкенте, Герате, Самарканде, Багдаде и других городах Востока. Широко пользовались этими двумя названными языками также и писатели – выходцы из знаменитого азербайджанского села Хыналыг, древняя история которого насчитывает ни мало, ни много четыре тысячи лет. Мақалада мыналар баяндалады: XV ғасырдағы әзірбайжан (түркі) ғалымы Махмуд Хыналугидің «XIV -XV ғасырлардағы Дағыстан мен Ширвандағы оқиғалар» атты шығармасын бірінші рет А. Берже (1828-1886) хабарлаған. Алайда бұл факт XX ғасырдың соңына дейін ешкімнің көңілін аудара қоймады. Көрнекті ғалым- шығыстанушы профессор А.Р. Шахсайдов бұл шығарманы бірінші рет араб тілінен орыс тіліне аударды. Оған алғы сөз жазып, кең көлемде түсініктеме және ескертпелермен қамтамасыз етіп, кітап ретінде бастырып шығарды (Махачкала, 1977, 208 б.). Осыдан кейін ғана М. Хыналугидің шығармасы ғылыми айналымға түсті. VII ғасырдың ортасынан XVI ғасырға дейін түркі жазушылары мен ғалымдары өз шығармаларын негізінен араб тілі мен парсы тілінде жазды. Олардың ішінде Тебризде, Стамбұлда, Бұхарда, Ташкентте, Гератта,Самарқандта, Бағдадта, Шығыстың т.б. қалаларында оқыған, қызмет істеген әзірбайжан ғалымдары мен жазушылары да болды. Көп те, аз да емес төрт мың жылдық тарихы бар хыналық селосынан да осы тілдерді пайдаланған даңқты қалам қайраткерлері шықты.Библиографические ссылки
1 Йакут ал-Хамави. Муджам ал-Булдан (Сведения об Азербайджане. Перевод с арабского З.М. Буниятова и П.К. Жузе). – Баку: Элм, 1983.
2 Шахбазов И. Историческое исследование Хыналыга. – Журнал «Улдуз». – Баку, 1984. – №8. – C. 54.
3 Буниядов Т. Зирве-гала. – Баку: Гянджлик, 1988.
4 Махмуд из Хиналуга. События в Дагестане и Ширване ХIV -ХV веков. (Пер. с арабского, составление, предисловие, комментарии и приложения проф. А.Р. Шихсаидова). – Махачкала: Книжное издательство, 1997.
5 Мишиев А. Азербайджанские писатели и литературно-общественная среда Тифлиса (1820-1905). – Тбилиси: Ганатлеба, 1987.
6 Газета «Адабийят ве инджесенет». – Баку, 1984. – 20 января. – № 3(2086).
2 Шахбазов И. Историческое исследование Хыналыга. – Журнал «Улдуз». – Баку, 1984. – №8. – C. 54.
3 Буниядов Т. Зирве-гала. – Баку: Гянджлик, 1988.
4 Махмуд из Хиналуга. События в Дагестане и Ширване ХIV -ХV веков. (Пер. с арабского, составление, предисловие, комментарии и приложения проф. А.Р. Шихсаидова). – Махачкала: Книжное издательство, 1997.
5 Мишиев А. Азербайджанские писатели и литературно-общественная среда Тифлиса (1820-1905). – Тбилиси: Ганатлеба, 1987.
6 Газета «Адабийят ве инджесенет». – Баку, 1984. – 20 января. – № 3(2086).
Загрузки
Опубликован
2015-10-19
Выпуск
Раздел
Литературоведение
