Нәзір Төреқұловтың өзбек әдебиетшілерімен байланысы. Творческая связь Назира Торекулова с узбекскими литераторами.

Аннотация

Өткен ғасырдың 20-жылдарының басында Нәзір Төреқұловтың шығармашылық жігерінің арқасында өзбек баспасөзі ілгері қарай серпінді де сапалы қадам жасағанын айрықша атап өту қажет. Байыпты көзқарасы, терең білімдарлығы мен үлкен ұйымдастырушылық қабілеті Нәзірдің алдынан кең өріс ашты. Соның жарқын дәлелі, 1919 жылдың қазан айында өлкелік комитет жанындағы Мұсылман бюросы аударма мен оны редакциялау сапасын бақылайтын редакциялық алқа құрылып, оның төрағалығына Н.Төреқұлов тағайындалды. Қасиетті Түркістан қаласында өткен ғасырдың жиырмасыншы жылдарындағы қазақ қайраткерлерінің ірі тұлғаларының бірі – Нәзір Төреқұловқа арналған музей және оның атында көше бар. Міне, бұл бүгінгі ұрпақтың ұлттық мүддеге қызмет етудің ұлы тарихи үлгісін көрсеткен аса көрнекті тарихи қайраткерге деген шексіз сүйіспеншілігі мен құрметі болып табылады. Нәзір жөніндегі, әсіресе оның Сауд Арабиясындағы дипломатиялық қызметі тұрғысындағы еңбектері ерекше ілтипатпен айтуға әбден лайық. Н.Төреқұловтың 20-жылдардығы өзбек баспасөзіндегі журналистік және публицистік қызметі күні бүгінге дейін кең көлемде зерттелген жоқ. Оның «Иштирокиюн » (1918-1920), «Қизил байрақ» (1921-1920), «Туркистон» (1923-1924) сынды өзбек газеттері мен «Шарқ» (1919), «Инқилоб» (1922-1924) сияқты журналдарда жарық көрген өзекті саяси ақалалары, әңгімелері, әлем әдебиетінен жасаған аудармалары болашақ зерттеушілерден айрықша назар аударуды қажет етеді. Сондай-ақ осынау іскер ұйымдастырушының жергілікті өзбек тіліндегі газет-журналдарды жаппай шығаруға ықпалы да түбегейлі зерттеуге сұранып тұр. Бұл материалда Нәзірдің жиырмасыншы жылдардағы өзбек әдебиетшілерімен байланысы және өзбек баспасөзін ұйымдастырудағы қабілет-қарымы жөнінде сөз болады. В начале 20-х годов прошлого столетия творческая деятельность Назира Торекулова оказала огромное влияние на развитие узбекской прессы и издательского дела, которое получило огромный резонанс для повышения качества своей работы. Рассудительный взгляд, глубокие знания и организаторские способности Назира Торекулова открыли большие возможности для дальнейшего развития печатного дела. Ярким доказательством вышесказанного является то, что в октябре 1919 года на базе Мусульманского бюро при краевом комитете была создана редакционная коллегия по контролю качества переводов и редактирования, председателем которого был назначен Назир Торекулов. В честь Н. Торекулова в святом городе Туркестане имеется музей Назира Торекулова, его именем названа улица. Н. Торекулов, несомненно, является одним из крупных казахских деятелей двадцатых годов прошлого столетия. Такой подход к наследию прошлого является свидетельством служения подрастающего поколения своей родине, национальным ценностям, огромной любви и уважения к творчеству великого казахского просветителя. Особого изучения заслуживают годы дипломатической деятельности Назира Торекулова в Саудовской Аравии. На сегодняшний день не получила своего должного изучения журналистская и публицистическая деятельность Назира Торекулова в узбекской прессе в двадцатые годы прошлого столетия. Кроме того, необходимо обратить особое внимание также на политические статьи, рассказы, переводные произведения из мировой литературы, актуальные социальные статьи Назира Торекулова, опубликованные на страницах таких газет и журналов, как «Иштирокиюн» (1918-1920), «Қизил байрақ» (1921-1920), «Туркистон » (1923-1924), «Шарқ» (1919), «Инқилоб » (1922-1924) и другие. Нельзя обойти стороной и вопросы активного участия Н. Торекулова в деле широкой публикации местных газет и журналов на узбекском языке. В данной статье автор уделяет особое внимание вопросу сотрудничества Н. Торекулова с узбекскими литераторами, а также вопросу формирования и становления узбекской прессы, издательского дела и печати.