Қазақ сөз өнеріндегі интертекст мәселесі
Кілттік сөздер:
интертекст мәселесі, интертекстуалдылық, фольклор, ақын-жыраулар поэзиясы, би-шешен, дәстүрлі шешендік сөздер, авторлық ауыз әдебиеті, шешендік сөз, сөз өнері.Аннотация
Мақалада көркем мәтінді талдаудың түрі болып табылатын интер текстуалдық мәселесі қарастырылады. Қазақ прозасы мен поэзиясын дағы, авторлық ауыз әдебиетіндегі интертекстуалдық байланыстардың фольклорлық негізі танылады және соған сәйкес интертекст поэти касының құрылымдық ерекшеліктері айқындалады. Мақалада интер текстуальдық теориясының бастаулары саналатын М.Б. Ямпольский, И.В. Арнольд, М.М. Бахтин, У. Эко, Ж. Женнет, Ю. Кристева, Ю.Н. Ты нянов, Ф. де Соссюр, Г.В. Денисова, Ю.М. Лотман, М.Л. Гаспаров сияқты шетел ғалымдарының еңбектеріне шолу жасалады. Интертекст проблемасына қатысты ой сілемдері қазақ әдебиеттануының бастапқы кезеңдеріндегі еңбектерде кездескенмен, кейінгі уақытта қарастырыла бастады. Ұлттық әдебиет туындыларындағы интертекстуальдық байла ныстар көбінесе дәстүр жалғастығы принципі тұрғысынан немесе нә зирагөйлік үлгісінде зерделенді. Сондықтан біздің мақаламызда осы олқылықтардың орнын толтыру мақсаты көзделеді. Осы тұрғыда біз ұлттық әдебиетіміздің әралуан үлгілеріндегі интертекстуальдық бай ланыстардың көркемдік функциясын ашуда, олардың өзіне тән ұлттық ерекшеліктерін танытуда шығарма мәтінінің құрылымына терең талдау жүргізіп, нақты дәйектер арқылы байыптадық. Интертекстуальдық құ рылымдардың фольклорлық негізін айқындайтын еңбектерді қарас тырдық. Батыс, орыс әдебиеттануындағы интертекст теориясына, қа зақ әдебиеттануындағы азды-көпті еңбектерге сүйене отырып, авторлы ауыз әдебиетіндегі – жыраулар поэзиясы мен шешендік сөздердегі, жазба көркем әдебиеттегі интермәтін қызметі талдауға алынады.Библиографиялық сілтемелер
1 1.Бахтин М.М. Эстетика словесного искусства. – М., 1979. – 373 с.
2 2.Әуезов М. 50 томдық шығармалар жинағы. – Т. 15.
3 3.Ильин И.И. Современное зарубежное литеротуроведения. – М.: Интрада, 1999. – 319 с.
4 4.Белинский В.Г. Полн.собр.соч. в 13-ти т. – Т. 5. – М., 1954. – 863 с.
5 5.Турсунов Е. Единство эстетического опыта кочевых и некочевых народов // Кочевники. Эстетика. – Алматы: Ғылым,
1993. – С. 94-96.
6 6.Сыздықова Р. Қазақ әдеби тілінің тарихы. – Алматы: Ана тілі, 1993. – 320 б.
7 7.Хализев В. Е. Теория литературы: Учебник. – 4-е изд., испр. и доп. – М.: Высш. шк., 2005. – 405 с.
8 8.Бузаубагарова К.С. Фольклор и литература: к вопросу об интертексте // Проблемы поэтики и стиховедения: Материалы
VМеждунар.науч.-практ. конф., посвящ. Памяти и к 70-летию доктора филологических наук профессора В.В. Бадикова
(15-16 окт. 2009 г.) / Отв. ред. С.Д. Абишева. – Алматы, 2009. – С. 444-448.
9 9.Турсунов Е.Д. Возникновение баксы, акынов, сэри и жырау. – Астана: ИКФ «Фолиант», 1999. – С. 252.
10 10.Мәдібай Қ. Хандық дәуір әдебиеті. – Алматы: Мектеп, 1996. – 61 б.
11 11.Елеукенов Ш. Мағжан. – Алматы: Санат, 1995. – 376 б.
12 12.Агибаева С.С. Поэзия и проза в структуре романа: проблема интертекста. 10.01.08 – Теория литературы. Текстология. На соискание кандидата филологических наук. Науч. рук. к.ф.н. доцент Савельева В.В. – Алматы: АГУ, 2002. – 157 с.
1 1.Bahtin M.M. Estetika slovesnogo iskusstva. – M., 1979. – 373 s.
2 2.Әuezov M. 50 tomdyқ shyғarmalar zhinaғy. – T. 15.
3 3. Il’in I.I. Sovremennoe zarubezhnoe literoturovedeniya. – M.: Intrada, 1999. – 319 s.
4 4.Belinskiy V.G. Poln.sobr.soch. v 13-ti t. – T. 5. – M., 1954. – 863 s.
5 5.Tursunov E. Edinstvo esteticheskogo opyta kochevyh i nekochevyh narodov // Kochevniki. Estetika. – Almati’: Ghi’li’m,
1993. – S. 94-96.
6 6.Si’zdi’qova R. Qazaq a’debi’’ tіlіnіng tari’’hi’. – Almati’: Ana tіlі, 1993. – 320 b.
7 7.Halizev V. E. Teoriya literatury: Uchebnik. – 4-e izd., ispr. i dop. – M.: Vyssh. shk., 2005. – 405 s.
8 8.Buzaubagarova K.S. Fol’klor i literatura: k voprosu ob intertekste // Problemy poetiki i stihovedeniya: Materialy VMezhdunar.nauch.-prakt.konf., posvyasch. Pamyati i k 70-letiyu doktora filologicheskih nauk professora V.V. Badikova (15-16 okt. 2009
g.) / Otv. red. S.D. Abisheva. – Almaty, 2009. – S. 444-448.
9 9.Tursunov E.D. Vozniknovenie baksy, akynov, seri i zhyrau. – Astana: IKF «Foliant», 1999. – S. 252.
10 10.Ma’dіbay Q. Handi’q da’wіr a’debi’’etі. – Almati’: Mektep, 1996. – 61 b.
11 11.Elewkenov Sh. Maghjan. – Almati’: Sanat, 1995. – 376 b.
12 12.Agibaeva S.S. Poeziya i proza v strukture romana: problema interteksta. 10.01.08 – Teoriya literatury. Tekstologiya. Na
soiskanie kandidata filologicheskih nauk. Nauch. ruk. k.f.n. dotsent Savel’eva V.V. – Almaty: AGU, 2002. – 157 s.
2 2.Әуезов М. 50 томдық шығармалар жинағы. – Т. 15.
3 3.Ильин И.И. Современное зарубежное литеротуроведения. – М.: Интрада, 1999. – 319 с.
4 4.Белинский В.Г. Полн.собр.соч. в 13-ти т. – Т. 5. – М., 1954. – 863 с.
5 5.Турсунов Е. Единство эстетического опыта кочевых и некочевых народов // Кочевники. Эстетика. – Алматы: Ғылым,
1993. – С. 94-96.
6 6.Сыздықова Р. Қазақ әдеби тілінің тарихы. – Алматы: Ана тілі, 1993. – 320 б.
7 7.Хализев В. Е. Теория литературы: Учебник. – 4-е изд., испр. и доп. – М.: Высш. шк., 2005. – 405 с.
8 8.Бузаубагарова К.С. Фольклор и литература: к вопросу об интертексте // Проблемы поэтики и стиховедения: Материалы
VМеждунар.науч.-практ. конф., посвящ. Памяти и к 70-летию доктора филологических наук профессора В.В. Бадикова
(15-16 окт. 2009 г.) / Отв. ред. С.Д. Абишева. – Алматы, 2009. – С. 444-448.
9 9.Турсунов Е.Д. Возникновение баксы, акынов, сэри и жырау. – Астана: ИКФ «Фолиант», 1999. – С. 252.
10 10.Мәдібай Қ. Хандық дәуір әдебиеті. – Алматы: Мектеп, 1996. – 61 б.
11 11.Елеукенов Ш. Мағжан. – Алматы: Санат, 1995. – 376 б.
12 12.Агибаева С.С. Поэзия и проза в структуре романа: проблема интертекста. 10.01.08 – Теория литературы. Текстология. На соискание кандидата филологических наук. Науч. рук. к.ф.н. доцент Савельева В.В. – Алматы: АГУ, 2002. – 157 с.
1 1.Bahtin M.M. Estetika slovesnogo iskusstva. – M., 1979. – 373 s.
2 2.Әuezov M. 50 tomdyқ shyғarmalar zhinaғy. – T. 15.
3 3. Il’in I.I. Sovremennoe zarubezhnoe literoturovedeniya. – M.: Intrada, 1999. – 319 s.
4 4.Belinskiy V.G. Poln.sobr.soch. v 13-ti t. – T. 5. – M., 1954. – 863 s.
5 5.Tursunov E. Edinstvo esteticheskogo opyta kochevyh i nekochevyh narodov // Kochevniki. Estetika. – Almati’: Ghi’li’m,
1993. – S. 94-96.
6 6.Si’zdi’qova R. Qazaq a’debi’’ tіlіnіng tari’’hi’. – Almati’: Ana tіlі, 1993. – 320 b.
7 7.Halizev V. E. Teoriya literatury: Uchebnik. – 4-e izd., ispr. i dop. – M.: Vyssh. shk., 2005. – 405 s.
8 8.Buzaubagarova K.S. Fol’klor i literatura: k voprosu ob intertekste // Problemy poetiki i stihovedeniya: Materialy VMezhdunar.nauch.-prakt.konf., posvyasch. Pamyati i k 70-letiyu doktora filologicheskih nauk professora V.V. Badikova (15-16 okt. 2009
g.) / Otv. red. S.D. Abisheva. – Almaty, 2009. – S. 444-448.
9 9.Tursunov E.D. Vozniknovenie baksy, akynov, seri i zhyrau. – Astana: IKF «Foliant», 1999. – S. 252.
10 10.Ma’dіbay Q. Handi’q da’wіr a’debi’’etі. – Almati’: Mektep, 1996. – 61 b.
11 11.Elewkenov Sh. Maghjan. – Almati’: Sanat, 1995. – 376 b.
12 12.Agibaeva S.S. Poeziya i proza v strukture romana: problema interteksta. 10.01.08 – Teoriya literatury. Tekstologiya. Na
soiskanie kandidata filologicheskih nauk. Nauch. ruk. k.f.n. dotsent Savel’eva V.V. – Almaty: AGU, 2002. – 157 s.
Как цитировать
Abdikulova, R. M. (2016). Қазақ сөз өнеріндегі интертекст мәселесі. ҚазҰУ Хабаршысы. Филология сериясы, 154(2). вилучено із https://philart.kaznu.kz/index.php/1-FIL/article/view/1706
Шығарылым
Бөлім
Литературоведение
