Аспектуалдылықтың түркі тілдерінде зерттелуі.Проблема исследования аспектуальности в тюркских языках

Аннотация

Мақала аспектуалдылық категориясы зерттелуінің алғышарттарын анықтауға арналған. Аспектуалдылық– семантикалық қызметтерінің негізінде біріккен қимылдың уақытқа қатысты өту сипатын білдіретін (морфологиялық, сөзжасамдық, синтаксистік, лексикалық, лексика-грамматикалық, т.б.) тілдік құралдардың жиынтығынан тұратын функционалды-семантикалық категория. Жалпы тіл білімінде аспектология жеке сала ретінде қалыптасқанымен, түркітануда оның функционалды-семантикалық категория ретінде танылуына қатысты шешілмеген бірқатар мәселелер болды. Оның негізгісі – бүгінгі күнге дейін аспектуалды мағына беретін тілдік бірліктердің жете зерттелмеуі, аспектуалдылықтың функционалды-семантикалық категория ретіндегі компоненттері мен құрылымының, аспектологиялық деривация жолдары мен оны білдіретін тілдік құралдардың толық анықталмауы. Бұл айтылғандардың ең басты себебі орыс тіліндегі етістіктің вид морфологиялық категориясының түркі тілдерінде баламасы бар ма, әлде жоқ па деген даулы мәселеге қатысты болды. Ғалымдар арасында үлкен дау тудырған осы «кішкентай» мәселе ұзақ жылдар бойы аспектологияның түркі тілдерінде жеке сала ретінде қалыптасуына кері әсер етті. Статья посвящена определению предпосылок изучения категории аспектуальности. Аспектуальность –это функционально-семантическая категория, включающая в себе взаимодействующие языковые средства(морфологические, синтаксические, словообразовательные, лексико-грамматические, ленксические и др.),объединенные общностью семантических функций, принадлежащих к области аспектуальных отношений,содержание которых заключается в передаче характере протекания и распределения действия во времени. Втюркологической литературе высказываются самые разные точки зрения относительно аспектуальности.Рассмотрение данной категории вызывает определенные трудности, которые обусловлены сложностью функционально-семантического поля аспектуальности тюркского глагола, а также разными подходами тюркологов к интерпретации данной категории. Развитие тюркологии последних лет отмечено углубленным интересом к функционально-семантическим исследованиям. В этой области сделано немало. Однако функционально-семантическая характеристика категории аспектуальности еще не получила должного освещения.