XX ғасырдағы И. Тургеневтің ағылшын-америкалық сын тұрғысынан көркемдік әдісінің тұжырымдамалық ерекшеліктері

Аннотация

Ұсынылған мақаланың тақырыбы – әлемдік әдеби және мәдени процестегі И. Тургеневтің жеке басының маңыздылығын жаңа тұрғыдан түсінуге мүмкіндік беретін ағылшын-америкалық әдебиеттану стратегиясын қарастыру. Тарихи-функционалды және салыстырмалы типологиялық әдістерді қолдану көркем хронотоп құрылымын құруда кеңістіктік және интерингвистикалық қарсылықтарды оқшаулау арқылы И.Тургеневті қабылдауға өзіндік тәсілдерді анықтауға мүмкіндік берді. Ағылшын-америкалық әдебиеттану стратегиясы әлемдік әдеби және мәдени процестегі И.Тургеневтің жеке басының маңыздылығын жаңа тұрғыдан түсінуге мүмкіндік беретін фактілерді түсінуге бағытталған. И. Тургеневтің қабылдауына ерекше көзқарас, көркемдік хронотоптың ерекшелігін құру кезінде кеңістіктік және интерингвистикалық қарсылықтарды бөліп көрсетуді де қарастырған жөн. Англо-америкалық сыншылар Тургенев әңгімесінің романтикалық кеңістігінің шекаралары олардың сөйлеу сипаттамаларының мүмкіндіктеріне байланысты кеңейеді деп санайды. Олар орыс жазушысының көркемдік әдісінің концептуалды ерекшеліктеріне назар аударды және И.Тургеневтің шығармашылығы тек бір көркемдік әдіс шеңберінен шығып, оны дәстүрлі түрде жіктейтін нақты контекстің әлеуетімен шектелмейді деген қорытындыға келді. Англо-америкалық славистика Тургеневтің әдеби мұрасын зерттеудегі басым тәсілдерімен ерекшеленді және герменевтикалық, құрылымдық пен гендерлік көзқарастардың көмегімен прозасының жаңа семантикалық пен көркемдік нюанстарын түсінді. Олардың филологиялық зерттеулерін экзистенциалистік, психоаналитикалық сын өкілдері, сондай-ақ мифологиялық мектептің жақтаушылары жүргізді. «Жаңа сын» тұжырымдамасына көркемдік баяндауды кеңістіктік форма, авторлық тұжырымдама және әдеби материалды сахналық ұйымдастыру тұрғысынан зерттеу кірді. Структурализм өкілдері көркем контексті құрудың жалпы заңдары мен ережелерін қамтитын әдебиеттің белгілі бір мифологиясын жасауға болады деп санады. Структурализмнің эстетикасына сәйкес Тургенев мәтіні қарым-қатынас жүйесіне сәйкес келді, оның элементтері күрделі өзара әрекеттесуде көрінді. И. Тургеневтің көркем әлемінде ағылшын-америкалық зерттеушілер орыс жазушысының мәдениет пен әдебиеттің өзіндік құндылығы туралы идеялары мен оның әлеуметтік-саяси проблемалары бар романдар  жасауға бағытталған нақты көркемдік практикасы арасындағы ішкі қайшылықты қарастырды. И. Тургеневтің шығармашылығын зерттеу англо-америкалық әдебиеттану ғылымының дамуының барлық кезеңдерін бақылауға және белгілі бір әдіснамалық ұғымдар мен бағыттардың артықшылықтары мен кемшіліктерін талдауға мүмкіндік береді.