Мағына және сөйлеу әрекеті

Аннотация

Мақалада сөйлеу актісінің мағынасы қарастырылады. Мағына лингвистикалық, сондайақ тілдік емес корреляцияны, лингвистикалық форма мен экспрессияның сілтемесін немесе денотатын білдіруге арналады. Сөйлеу актісі айтылымдар арқылы орындалатын әрекетке байланысты актілер екені белгілі. Адам бір нәрсені айту (немесе сөйлеу) арқылы кез келген әрекетті жасай алады. Сөйлеу әрекеттері арқылы сөйлеуші физикалық әрекетті жай сөздер мен сөз тіркестері арқылы жеткізе алады. Айтылған сөздер орындалған әрекеттерге қатысы бойынша жоғары маңыздылыққа ие. Сөз бен сөйлем сөйлеу актісінің негізгі компоненттері болып саналады. Олардың екеуі де кез келген коммуникацияны қабылдауда шешуші рөл атқаратыны белгілі. Сөздің (немесе сөйлемнің) бірнеше мағынасы болуы мүмкін. Олардың шынайы мағынасын дұрыс контексте түсіру қажет. Кез келген сөйлеу әрекеті арқылы ақпаратты беруде просодикалық ерекшеліктер де үлкен рөл атқарады. Талқыланып отырған мәселені Дж. Остин, Дж. Сир, В. Альстон, В. Крофт сияқты көптеген шетелдік және отандық ғалымдар, сонымен қатар Ф.Я. Вейсалли, А.А. Абдуллаев, А.Я. Мамедов, Л.М. Ханбутаева, т.б. зерттеген. Мақалада Дж. Остин мен Дж. Сирль жасаған сөйлеу актілері теориясы қарастырылады. Онда тілдің сөйлеу актісінде әрекет формасы ретінде әрекет ететіні айтылады. Мақалада талқыланған сөйлеу актілерінің бөлімшелері кеңінен қозғалады. Түйін сөздер: сөйлем, мағына, сөйлеу актілері, ақпарат, жеткізу, сөз.