Огуры: этимологические связи древнего этнонимического термина

Zh.  Tuimebaev; N. Egorov; J. Amanzholova

doi:10.26577/EJPh.2024.v193.i1.ph9

Авторлар

Zh. Tuimebaev Казахский национальный университет имени аль-Фараби, Казахстан, г. Алматы https://orcid.org/0000-0001-5495-1686
N. Egorov Казахский национальный университет имени аль-Фараби, Казахстан, г. Алматы https://orcid.org/0009-0003-2936-0675
J. Amanzholova Astana IT University, Казахстан, г. Астана https://orcid.org/0000-0002-3153-5169

DOI:

https://doi.org/10.26577/EJPh.2024.v193.i1.ph9

173 110

Аннотация

Бұл мақалада авторлар қазіргі заманғы филология үшін ерекше кешенді ғылыми-теориялық пәннің әдіснамалық негізі ретінде "диахроникалық этнолингвомәдени компаративизм" әлеуметтік-гуманитарлық зерттеулердің пәнаралық бағытын құрудың маңыздылығы туралы өзекті мәселені көтереді.

Прототүрік Saz-тілінен Lir-тілі бар оғыр филасының стандартты түрінен оқшаулау, ең жаңа идеяларға сәйкес, біздің дәуірімізге дейінгі I мыңжылдықтың ортасында жүзеге асты. Басқаша айтқанда, одан оғыр тармағын оқшаулау нәтижесінде прототүрік этнолингвомәдени континуумының ыдырауы шартты түрде б. з. д. I мыңжылдықтың ортасына жатады, бірақ оғыр тілінің өзіндік ерекшеліктерін қалыптастыру үрдісі әлдеқайда ертерек басталып, бір ғасырдан астам уақытқа созылған сияқты.

Oğuz ~ oğur этнонимдік терминінің этимологиясының мәселелерін талдай отырып, зерттеуші алғашқы ыдырау қарсаңында прототүрік тілінің фонетикалық жүйесінің тарихи трансформациясының заңдылықтарына сүйеніп, автономды дамудың алғашқы ғасырларында тәуелсіз праоғыз және праоғыр тілдерінің фонетикалық жүйесінің өзіндік ерекшеліктерін қалыптастыру заңдарын басшылыққа алуы керек. Өкінішке орай, түркі отбасы тілдерінің диахрондық фонологиясының қазіргі даму деңгейінде праоғыз және праоғыр тілдерінің фонетикалық жүйелері жеткілікті объективтілікпен қайта құрылмаған.

Түйін сөздер: диахрония, компаративистика, оғырлар, түркі палеотарихы, этнолингвомәдениеттану.

Авторлардың биографисы

Zh. Tuimebaev, Казахский национальный университет имени аль-Фараби, Казахстан, г. Алматы

Туймебаев Жансеит Кансеитович – доктор филологических наук, профессор Казахского национального университета имени Аль-Фараби (г. Алматы, Казахстан, эл.почта: ri@gmail.com);

N. Egorov, Казахский национальный университет имени аль-Фараби, Казахстан, г. Алматы

Егоров Николай Иванович – доктор филологических наук, профессор Казахского национального университета имени Аль-Фараби (г. Алматы, Казахстан, эл.почта: ri@gmail.com);

J. Amanzholova, Astana IT University, Казахстан, г. Астана

Аманжолова Джемма Болатовна (корреспондентный автор) – кандидат филологических наук, Astana IT University (г. Астана, Казахстан, эл.почта: j.amanzholova@astanait.edu.kz).