Новые лингвистические термины в современном казахском языке

А. Аубакирова; Ш. Құрманбайұлы; К. Атыгаева

doi:10.26577/EJPh.2024.v194.i2.ph01

Авторлар

А. Аубакирова Евразийский национального университет имени Л.Н. Гумилева, Казахстан, г. Астана https://orcid.org/0000-0001-8816-8294
Ш. Құрманбайұлы Евразийский национального университет имени Л.Н. Гумилева, Казахстан, г. Астана https://orcid.org/0000-0002-4587-4452
К. Атыгаева Северо-Казахстанский университет имени М. Козыбаева, Казахстан, г. Петропавловск https://orcid.org/0009-0001-9268-9401

DOI:

https://doi.org/10.26577/EJPh.2024.v194.i2.ph01

229 265

Аннотация

Қазіргі кезеңде тілдің дамуы жаңа технологиялардың, адам санасының ғылыми салаларының дамуымен бірге жүреді. Сондықтан жаңа пәндердің атаулары ғана емес, сонымен қатар көптеген тілдердегі жаңа ұғымдардың атаулары көптеген жаңа тілдік бірліктердің пайда болу себептері болып табылады. Бұл мақала тілдік интеграция мен саралау процестерінің әсерінен қалыптасқан қазақ тіліндегі заманауи сөзжасам үрдістерін зерттеуге арналған.

Мақаланың зерттеу объектісі қазақ тіліндегі негізгі термин құраушы тәсілдер мен модельдер болып табылады. Қазақ терминологиясы, термин білімі және терминография мәселелерін жан-жақты қарау қажеттілігіне баса назар аударылады. Жұмыста қоғамда болып жатқан саяси және әлеуметтік өзгерістерге байланысты жаңа және қолданысқа енгізілген терминдерді кешенді лингвистикалық зерттеу қажеттілігі атап өтіледі.

Ғылыми мақаланың мақсаты-ұлттық тіл терминологиясының негізгі әдістері мен модельдерін зерттеу және талдау. Осы мақсатқа жету үшін мынадай міндеттер айқындалды: қоғамдық-саяси, әлеуметтік және тарихи салада терминологияны қалыптастырудың негізгі тәсілдері мен модельдеріне талдау жүргізу; қарызға алынған және Ұлттық терминдерді зерделеу; осы терминдердің функционалдық және қолданушылық ерекшеліктерін сипаттау; қарызға алынған және Ұлттық терминдердің негізгі сипаттамаларын анықтау.

Терминологиялық жүйенің неғұрлым өнімді тәсілдері мыналар болып табылатыны анықталды: терминизация, басқа терминологиялық жүйелерден терминдерді қабылдау, жұрнақтарды біріктіру және термин тіркесімдерін қалыптастыру, сондай-ақ халықаралық терминдердің фономорфологиялық бейімделуінің неғұрлым жиі кездесетін жағдайлары және оларды қазақ тілінде кейіннен қолдану.

Түйін сөздер: сөзжасам, гибридті сөзжасам, деривация, туынды сөздер, композиттер, контаминация, терминология принциптері, кірме сөздер, термин жасау әдістері.

Авторлардың биографисы

А. Аубакирова, Евразийский национального университет имени Л.Н. Гумилева, Казахстан, г. Астана

Аубакирова А.Е. (корреспондент автор) – PhD докторант, Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева (г. Астана, Казахстан, *e-mail: aidaaybakirova@mail.ru);

Ш. Құрманбайұлы, Евразийский национального университет имени Л.Н. Гумилева, Казахстан, г. Астана

Курманбайулы Шерубай – академик НАН РК, доктор филологических наук, профессор, Евразийский национальний университет имени Л.Н. Гумилева (г. Астана, Казахстан, e-mail: sheru_64@mail.ru);

К. Атыгаева, Северо-Казахстанский университет имени М. Козыбаева, Казахстан, г. Петропавловск

Атыгаева Клара Мнайдаровна – кандидат филологических наук, Северо-Казахстанский университет имени М. Козыбаева (г. Петропавловск, Казахстан, e-mail: katygaeva@mail.ru).