Жұмекен Нəжімеденов поэзиясындағы «түстер» сыры. Секреты «светлых реалий» в поэзии Жумекена Нажимеденова.

Аннотация

Мақалада Жұмекен Нəжімеденовтің «Жеті бояу» жинағында түр-түстерге байланысты өлеңдерінде өңбояуларға байланысты атаулар бір заттың, құбылыстың түрін, түсін, сыртқы сипатын ғана білдіретіндігімен шектелмей, ауыспалы мағынада қолданылып, өмірдің жағымды-жағымсыз құбылыстары мен философиялық ұғым-түсініктерді, символдық мəн-мағыналарды аңғартады. Жұмекен жырларының басты ерекшелігі – сөздерді қазақи ұлттық танымда сөйлетіп, философиялық астарды түрлі бояулармен бере білуінде. Ақын поэзиясында түр-түстерді өте ұтымды қолданған. Өлеңдеріндегі жеті бояу («Қара түс», «Сұр түс», «Көк түс», «Қызыл түс», «Қоңыр түс», «Сары түс», «Ақ түс») – қазақ халқының болмысын, тұрмысы-танымындағы дүниелік қасиеттерін, тарихын, салт-дəстүрін, мінезін, менталитетін шаруашылығын танытумен бірге, адамның жалпы өмірге деген əртүрлі қарама-қарсылы көзқарасын, мінезін, ішкі жан-дүниесінің қайшылығын, т.б. білдіреді. Ақынның қарапайым болмысына қарап қазір əдеби жұртшылық арасында «Қоңыр өлең – Жұмекен» деген тіркес қалыптасқан. Ж. Нəжімеденов қолданған түр-түстік бояулар оның өлеңдеріндегі өзіндік дара тілдік бірліктер болып табылады. Наименования, связанные с цветами, в стихотворном сборнике «Жеті бояу» Жумекена Нажимеденова не ограничиваются лишь определением цвета и вида какого нибудь явления или вещи, но и используясь в косвенном значений, дают определение положительных и отрицательных явлений жизни, символических значений. Главная особенность поэзии Жумекена заключается в том, что он, передавая слова казахского национального познания, умеет преподнести философский подтекст разными красками. Поэт в своей поэзии очень удачно применил разновидность цветов. Семь цветов в его поэзии («Черный цвет», «Серый цвет», «Синий цвет», «Красный цвет», «Коричневый цвет», «Желтый цвет», «Белый цвет») означают бытие казахского народа, мирские качества в бытейском познании, историю, традиции, характер, менталитет, хозяйство, а также противоположные взгляды человека на жизнь в общем, характер, противоречивость внутреннего мира и др. Глядя на простоту поэта сейчас, среди литературной общественности сформировалось такое название, как «Қоңыр өлең - Жұмекен». Различные цвета, использованные Ж. Нажимеденовым, являются индивидуальными языковыми единицами в его поэзии.