Концепт «честь»: отражение национального характера и культуры в русских и казахских паремиях. "Абырой" деген концепт: ұлттық мінездің шағылысы қарамастан және дақылдар орыс және қазақ паремиялерде.

Аннотация

В статье выявлено своеобразие концепта «честь» в русских и казахских паремиях. Выводится тесная логическая связь концепта «честь» с понятиями совесть, ответственность, почет, долг,уважение к себе, гордость, честность, порядочность, добросовестность, незапятнанная репутация, чувство собственного достоинства. Логико-ассоциативные связи концепта «честь» в русском языке оказываются идентичными соответствующим связям казахского понятия ар-намыс . Определяется, что и в казахской и в русской языковой (паремиологической) картинах мира честь является мерилом человечности, доброты, нравственности, одной из главных ценностей. Честь – это моральное здоровье, проявление ума, мудрости, бесчестье – болезнь. Честь – это богатство, которым может обладать любой, и бедный, и богатый. Своеобразие казахских паремий проявляется в обращенности к джигиту. Джигит – совесть и гордость народа, пример для подражания. Понятия «джигит» и «честь» в казахской паремиологии неразрывно связаны. В русских паремиях объект обращения не конкретизирован. В статье, таким образом, рассмотрены примеры этнокультурных стереотипов, представленных в казахских и русских пословицах, подтверждающих тезис о том, что паремиологический фонд языка отражает общечеловеческое и национальное. Абырой концептісінің: ар-ұят, жауапкершілік, абырой, адалдық, таза ұждандық, өз тұлғасына сенімділік деген түсініктермен тығыз логикалық байланыстылығы анықталады. "Абырой" концептісінің қазақ тіліндегі мағынасы және оған сай түсініктермен байланысы орыс тіліне тән логико-ассоциялық мағынасымен ұқсас екендігі байқалады. Орыс және қазақ тілдерінің (пермиологиялық) әлем бейнесінде абырой түсінігінің адамгершілік, мейрімділік қасиеттерінің өлшемі, негізгі құндылықтардың бірі екендігі анықталады. Абырой – бұл рухани денсаулық, ақылдың кеңдігі, даналылық белгісі, абыройсыздық – аурудың белгісі. Абырой – бұл бай адамға да, кедей адамға тиесілі бола алатын байлық. Қазақ паремиологиясының ерекшелігі жігіт, яғни азаматтық тақырыбына көп көңіл бөлуінде. «Жігіт», «абырой» түсініктері қазақ паремиологиясында тығыз байланысқан. Орыс паремиясында қарату объектісі анықталмаған. Мақалада тілдің паремиологиялық қоры жалпы адамгершілік және ұлттық құндылықтарды көрсететіндігі туралы тезисті дәлелдейтін қазақ, орыс мақалдарындағы этномәдениеттің стереотиптерінің мысалдары қарастырылады.