Қазақ әдебиетіндегі ұлттық идея мен мәңгілік ел ұғымының дәстүрлік бастаулары. Традиционные источники понятия «национальная идея» и «вечная страна» в казахской литературе.
102 39
Кілттік сөздер:
ежелгі әдебиет, жыраулар поэзиясы, ұлттық идея, Мәңгілік ел, әдеби дәстүр, әдеби жанр, ақындық өнер, ұлттық ұстаным, әдеби таным, тарихи талғам, древняя литература, поэзия бардов, национальная идея, вечная страна, литературная традиция,Аннотация
Мақалада қазақ әдебиетінің ежелгі дәуірі мен хандық дәуірлеріндегі жыраулар шығармашылығындағы ұлттық идея мен мәңгілік ел ұғымының көрініс табуы қарастырылған. Мұнда дәстүр сабақтастығы, ұлттық идеяны жырлаудың қалыптасу жолдары терең пайымдалады. Ұлттық идея мен Мәңгілік ел идеясын ортақтастыратын басты желі де назардан тыс қалмаған. «Күлтегін», «Тоныкөк» сынды тасқа қашалған әдеби ескерткіштерде елдік танымдардың болмысы ашылып, елдік жырларда этика мен мораль, жақсылық пен жауыздықтың арасындағы тартыс жырланады. Хандық дәуірдегі жыраулар поэзиясындағы ұлттық идеяны жырлау үрдісі оның өзіндік ерекшелігі сарапталып, салыстырмалы түрде талданған. Асанқайғы, Қазтуған, Доспанбет, Ақтанберді жыраулар шығармашылығындағы күрескерлік рухтан нәр алған ұлттық идеяның көрінісі оның мәңгілік ел идеясымен астасу үдерісі мақалада толыққанды сарапталған. Осынау ұлттық идеяны жырлаудағы әдеби сарындар, оның Қазақстан Республикасы Президенті – Елбасы Н.Ә. Назарбаев өз Жолдауында айқындаған Мәңгілік Ел идеясы тұжырмдамасы мен «Тәуелсіздік толғауындағы» тұғырлы ой-идеялармен сабақтастығы ғылыми сараптамалық тұрғыдан нақтыланады. В данной статье рассматриваются понятия «национальная идея» и «вечная страна» в творчестве жырау в казахской литературе древней эпохи и эпохи ханства. Дается анализ преемственности традиции, путей формирования воспевания национальной идеи. Раскрываются особенности национального миропонимания, в народных песнях воспеваются вопросы этики и морали, вечная борьба между добром и злом. Путем сопоставления выясняются и анализируются особенности тенденции воспевания национальной идеи в поэзии жырлау (сказителей) эпохи ханства. С научной позиции описывается взаимосвязанность идеи вечной страны («Мәңгілік ел»), провозглашенной Президентом РК – Елбасы Н.А. Назарбаевым в его Послании, и литературных мотивов воспевания национальной идеи.Библиографиялық сілтемелер
1 Мырзалиев Қ. Күлтегін // Жұлдыз. – 1970. – №3. – Б. 148-153.
2 Жолдасбеков М. Асыл арналар. – Алматы: Жазушы, 1990. – 348 б.
3 Әуезов М. Уақыт және әдебиет. – Алматы: Көркем әдебиет
баспасы, 1959. – 244 б.
4 Әуезов М. Шығармалары: 12 томдық. Мақалалар мен зерттеулер
– Алматы: «Жазушы» 1969. – 11 т. – 479 б.
5 Марғұлан Ә. Ежелгі жыр-аңыздар / Құраст.: Р. Бердібаев. – Алматы:
Жазушы, 1985. – 417 б.
6 Келімбетов Н. Ежелгі әдеби жәдігерліктер. – Астана: Фолиант,
2004. – 460 б.
7 Қыраубайқызы А. Ежелгі әдебиет. – Алматы: Қазақ университеті,
1999. – 140 б.
8 Тілепов Ж. Тарих және әдебиет. – Алматы: Мектеп, 1967. – 430 б.
8 Дулати М.Х. Тарих- и-Рашиди. – Алматы: М.Х. Дулати қоғамдық
қоры, 2003. – 616 б.
9 Әбдікәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). – Алматы: Республикалық баспа кабинеті, 1997. – 402 б.
10 Мағауин М. Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет. – Алматы:
Ана тілі, 1992. – 176 б.
11 Созақбаев С. Тәуке хан // Қазақ хандарының ғұмырнамасы.
– Алматы: Білім, 2001. – 316 б.
12 Алдаспан / Құраст.: М. Мағауин. – Алматы: Жазушы, 1971. – 278 б.
13 Әуезов М. Әдебиет тарихы. – Алматы: Ана тілі, 1991. – 240 б.
2 Жолдасбеков М. Асыл арналар. – Алматы: Жазушы, 1990. – 348 б.
3 Әуезов М. Уақыт және әдебиет. – Алматы: Көркем әдебиет
баспасы, 1959. – 244 б.
4 Әуезов М. Шығармалары: 12 томдық. Мақалалар мен зерттеулер
– Алматы: «Жазушы» 1969. – 11 т. – 479 б.
5 Марғұлан Ә. Ежелгі жыр-аңыздар / Құраст.: Р. Бердібаев. – Алматы:
Жазушы, 1985. – 417 б.
6 Келімбетов Н. Ежелгі әдеби жәдігерліктер. – Астана: Фолиант,
2004. – 460 б.
7 Қыраубайқызы А. Ежелгі әдебиет. – Алматы: Қазақ университеті,
1999. – 140 б.
8 Тілепов Ж. Тарих және әдебиет. – Алматы: Мектеп, 1967. – 430 б.
8 Дулати М.Х. Тарих- и-Рашиди. – Алматы: М.Х. Дулати қоғамдық
қоры, 2003. – 616 б.
9 Әбдікәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). – Алматы: Республикалық баспа кабинеті, 1997. – 402 б.
10 Мағауин М. Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет. – Алматы:
Ана тілі, 1992. – 176 б.
11 Созақбаев С. Тәуке хан // Қазақ хандарының ғұмырнамасы.
– Алматы: Білім, 2001. – 316 б.
12 Алдаспан / Құраст.: М. Мағауин. – Алматы: Жазушы, 1971. – 278 б.
13 Әуезов М. Әдебиет тарихы. – Алматы: Ана тілі, 1991. – 240 б.
Жүктелулер
Как цитировать
Abdimanuly., O. (2016). Қазақ әдебиетіндегі ұлттық идея мен мәңгілік ел ұғымының дәстүрлік бастаулары. Традиционные источники понятия «национальная идея» и «вечная страна» в казахской литературе. ҚазҰУ Хабаршысы. Филология сериясы, 153(1). вилучено із https://philart.kaznu.kz/index.php/1-FIL/article/view/1444
Шығарылым
Бөлім
Литературоведение
