Шарттылық: танымдық ерекшелігі мен семантикалық құрылымы
25 18
Кілттік сөздер:
шарттылық, шарт, макроөріс, шағын өріс, шартты рай формасы, көпядролық құрылым, грамматикалық орталық.Аннотация
Біздің зерттеуіміздегі «шарттылық» көпорталықты өріске жатады. «Шарттылық» семантикалық типін «шарттылық» макроөрісі деп алып, оның грамматикалық өзегі ретінде себептілік категориясын есептейміз. Шалғай өрістері – бұл шарт, салдар, қарсылықты, мақсат өрістері. Енді осы макроөрістегі бір микроөріс – шарт шағын өрісін функционалды-семантикалық өріс деп өз алдына қарастырсақ, онда шарт пысықтау өзегі бар өрістер қатарына жатады. «Шарттың» өзі грамматикалық өзек болады да, оның шағын өрістері қатарына себеп, салдар, мақсат, мезгіл, салыстыру, етіс т.б. енеді. Бірінші қабатында шарт мағыналық типін жеткізуші құрылымдық құралдар орналасады. Бұл – сабақтас құрмалас сөйлемдердің конструкциясы. Бірінші қабатқа қарағанда, екінші қабат үшін құрылымдық ерекшеліктер маңызды емес. Екінші қабатты құрайтын – салалас сөйлемдер, жалғаулықсыз салаластар, жай сөйлемнің типтік түрлері. Үшінші, соңғы қабатты әр түрлі реңктер түрінде жұмсалатын категориалды емес семантикалық элементтер түзеді. Орталық пен шалғай қабаттың аралығында орналасатын аралық қабат категориалды мағынамен тең дәрежедегі категориалды емес құрылымдардан түзіледі. Шарттылық қатынасты білдіретін барлық тілдік құралдар ешқандай формамен шектеліп қалмай, белгілі бір жүйеде – шарттылық макроөрісін түзетін өрістердің кешенінде қатар түзеді.Библиографиялық сілтемелер
1.1. Әмір Р., Әмірова Ж. Жай сөйлем синтаксисі: оқулық. – Алматы: Санат, 1998. – 192 б.
2.2. Бондарко А.В. Функциональная грамматика. – М.: Наука, 1984. – 370 с.
3.3. Салқынбай А.Б. Функциональды грамматика очерктері: оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті,
2003. – 119 б.
4.4. Күзекова З.С. Екінші тіл ретіндегі қазақ тілі оқулығы теориясының лингвистикалық негіздері: филол. ғыл. д-ры дис. – Алматы, 2005. – 275 б.
5.5. Қазақ грамматикасының өзекті мәселелері. – Алматы:
Кие, 2007. – 482 б.
1.1. A’mіr R., A’mіrova J. Jay so’ylem si’’ntaksi’’sі: oqwli’q. – Almati’: Sanat, 1998. – 192 b.
2.2. Bondarko A.V. Funkcional’naja grammatika. – M.: Nauka, 1984. – 370 s.
3.3. Salqi’nbay A.B. Fwnkci’’onal#di’ grammati’’ka ocherkterі: oqw qurali’. – Almati’: Qazaq wni’’versi’’tetі, 2003. – 119 b.
4.4. Ku’zekova Z.S. Ekіnshі tіl retіndegі qazaq tіlі oqwli’ghi’ teori’’yasi’ni’ng li’’ngvi’’sti’’kali’q negіzderі: fi’’lol. ghi’l. d-ri’
di’’s. – Almati’, 2005. – 275 b.
5.5. Qazaq grammati’’kasi’ni’ng o’zektі ma’selelerі. – Almati’: Ki’’e, 2007. – 482 b.
2.2. Бондарко А.В. Функциональная грамматика. – М.: Наука, 1984. – 370 с.
3.3. Салқынбай А.Б. Функциональды грамматика очерктері: оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті,
2003. – 119 б.
4.4. Күзекова З.С. Екінші тіл ретіндегі қазақ тілі оқулығы теориясының лингвистикалық негіздері: филол. ғыл. д-ры дис. – Алматы, 2005. – 275 б.
5.5. Қазақ грамматикасының өзекті мәселелері. – Алматы:
Кие, 2007. – 482 б.
1.1. A’mіr R., A’mіrova J. Jay so’ylem si’’ntaksi’’sі: oqwli’q. – Almati’: Sanat, 1998. – 192 b.
2.2. Bondarko A.V. Funkcional’naja grammatika. – M.: Nauka, 1984. – 370 s.
3.3. Salqi’nbay A.B. Fwnkci’’onal#di’ grammati’’ka ocherkterі: oqw qurali’. – Almati’: Qazaq wni’’versi’’tetі, 2003. – 119 b.
4.4. Ku’zekova Z.S. Ekіnshі tіl retіndegі qazaq tіlі oqwli’ghi’ teori’’yasi’ni’ng li’’ngvi’’sti’’kali’q negіzderі: fi’’lol. ghi’l. d-ri’
di’’s. – Almati’, 2005. – 275 b.
5.5. Qazaq grammati’’kasi’ni’ng o’zektі ma’selelerі. – Almati’: Ki’’e, 2007. – 482 b.
Жүктелулер
Как цитировать
Altaeva А. К. (2016). Шарттылық: танымдық ерекшелігі мен семантикалық құрылымы. ҚазҰУ Хабаршысы. Филология сериясы, 155(3). вилучено із https://philart.kaznu.kz/index.php/1-FIL/article/view/1475
Шығарылым
Бөлім
Языкознание
