М. Земсковтың «Сектант» романындағы авторлық көрініс

Аннотация

Мақалада М. Земсковтың «Сектант» романының поэтикасы талданады, «жаңа реализм» деп аталатын қазіргі заман әдебиетіндегі жаңа әдіснамалық бағыттың маңызды ерекшеліктері мен принциптері ашылады. Осы талдау аясында романда ұсынылған «жаңа реализм» кейіпкерлерінің типологиясы көрсетіледі, жаңа кейіпкерлер галереясының, әсіресе Иван мен Давидтің далада күресіп жатқан галереясының эстетикасына, рухани ізденістер, соның ішінде іздеген сатори – ағартушылыққа көп көңіл бөлінеді. Бұл кейіпкерлерді жазушы Батыс пен Шығыстың мәдени қиылысында тұрған, өздерін Ізгілік пен Зұлымдықтың екінші жағында астам адам ретінде елестететін, кісі өлтіруді мүлдем ауыр қылмыс деп ойламайтын ерекше типтегі маргиналдар ретінде көрсетеді. Бұл Батыстың және Шығыстың руханилығына өз нәпсісін өсірудің жеке мотивациясы үшін ғана қарайтын, ницшелік рухани астары бар қазіргі заманғы адамдардың ерекше типі. Мақалада әдебишығармадағы автор образы мен шынайы тұлғаның арақатынасы мәселесі қарастырылады. Осы мәселе әсіресе, автобиографиялық әдебиетте айқын аңғарылады, онда автор мен қаһарман бір-біріне тым жақын, бірақ көп жағдайда бірдей емес. Қазақстанның жаңа әдеби процесінде заманауи көркемдік бағыттар пайда болуда. Соның бірін интеллектуалды деп атауға болады. Ол қазіргі заманауи әдебиетке сай аналитикалық бастаудың күшеюінің мысалы. Мұндай шығармаларға әңгіменің басты кейіпкердің сөйлеу ерекшелігін көрсететін, ал басқа кейіпкерлер басты кейіпкердің көзімен қабылданатын және түсіндірілетін – бірінші жақтан берілуі тән. Автордың тұлғасы әдейі төмендейді, оның ерекшелігі тек кейіпкерді таңдауда көрінеді. Бұл шығармадағы «текст ішіндегі текст» феномені болғанда аса қатты сезіледі.