Илья Одеговтың «Пуруша» әңгімесіндегі бала көзімен қарағандағы космогоникалық миф

Аннотация

Бұл мақалада Илья Одеговтың «Пуруша» әңгімесі қарастырылады. Онда прототүріктер мен индустардың космогониялық мифтері монотеистік діндер парадигмаларымен салыстырылады. Адамның генезисінде болған нәрсе, оның психологиясының табиғатында оның шығу тегі мен жаратушысын іздеуге деген қызығушылық жатыр. Дәл осы «ізденістер» рухани және көркем антропологияға басқаша қарауға мүмкіндік береді. Шығармада ертегіге сену арқылы әлемді түйсіну баланың көзімен шебер суреттелген. Осы тұрғыдан алғанда, әңгіме таулы Непалда ежелгі заманнан бері келе жатқан ғарыштық алғашқы адам туралы индуизм мифологиясымен таныстырады. Дәл осы Пуруша туралы миф иллюстрациялық түрде емес, функционалды тұрғыдан терең қолданылады. Әңгімедегі мифтің құрылымы баланың әлемді, оның мәні жағынан рухани тұтас қабылдауының терең психикалық аспектілерін ашуға мүмкіндік береді. Бұл архетиптік деңгей тәрбиемен анықталады, сонымен қатар имманентті сипатқа ие. Пурушаны құтқарып жатқан бала (тас құлағанда қатты жараланған, алып денелі жаралы адам) нағыз адамгершілік танытады. Мұндай кенеттік осындай адамгершілік деңгейінде әр баланың шынымен де Пуруша екендігіне нұсқайды. Талдаудағы теориялық құрылыстардың тағы бір негізі биосфера және синергетика теориясындағы ойлау жүйелерінің қалыптасу тарихы болды. Экологиялық ойлау жүйелеріне қатысты әр түрлі гипотезалар, теориялар мен идеялардың пайда болу тарихын қадағалай отырып, авторлар бұл ілімдердің И. Одеговтың осы жұмысымен тығыз онтологиялық байланысын ашады.