«Шығыс қаласы» концепті

Аннотация

Мақалада «Шығыс қаласы» концептінің құрылымдық компоненттері қарастырылады. Ұлттық-мәдени пікірлер анықталады. Мақалада бұл мәселе бойынша қысқаша шолу жасалған. Зерттеу нысаны ретінде энциклопедиялық сөздіктер, этимологиялық сөздіктер қолданылады. Зерттеу барысында «Шығыс қаласы» концептін сипаттайтын, секілді лексикалық бірліктер айқындалалады: Ұлы Жібек жолы, топонимдер (Самарқанд, Нишапур, Бактри, Мерв, Бұхара, Ескі Ниса, Жаңа Ниса, Термез, Сурхкотала, Конахкенд, Йезд); микротопонимдер (Қой-Қырылған-қала мазары, Бибі-ханым мешіті, Саманид кесенесі, Гур-Эмир кесенесі); мешіт, мұнара, мазар, кесене сөздері; білім беру, ғылыми және мәдени мекемелердің белгіленімдері (медресе, кітапхана, обсерватория); қаланың ландшафтық ерекшеліктерін білдіретін сөздер (шөл, төбе, оазис); демалыс мекемелерін (керуен-сарай, рабат (рибат), ханака) және сауда (базар, чорсу, құл базар, сорофхона), шахристан, регистан, айван, арық, кариз, дервиш, имам, азаншы, сопылар лексемаларын шақыратын сөздер. Қойылған міндеттерді шешу үшін жұмыста қолданылған кешенді әдістемесі лингвистикалық зерттеулер: этимологиялық талдау сөздер, тұжырымдамалық талдау әдісі, семантикалық түсіндіру, лингвокультурологиялық анализ. Ұсынылған мақаладағы концептуалдық талдаудың әдістемесі кез-келген концепт зерделеген кезде қолдануға болатыны мәлім. Тікелей «Шығыс қаласы» концептін қолдану контекстін қарастыру арқылы концепт өрісінің перифериясын дәлдеп, сөздіктерде бекітілмеген мағыналық реңктерді, сонымен қатар лингвомәдени ерекшеліктерін белгілеу жүзеге асырылады.

Түйін сөздер: ғарыш, қала, концепт, лексема, топоним, микротопоним, Ұлы Жібек жолы, Орталық

Азия.