Қазақстандық орыс тілді жазушылардың очеркіндегі авторлық хронотоптың өзіндік ерекшелігі

Аннотация

Мақалада қазақстандық орыс тілді жазушылардың эссеистикасы қарастырылады. Авторлар
эссе философиялық ойды, яғни әлем мен адамның ең жалпы жақтары туралы білімді білдірудегі
ең өнімді жанрлардың бірі екенін айтады. Эссенің құрылымдық принципі – шығарма авторы
тұлғасының жетекші рөлі. Эссе стилистикасының тағы бір маңызды ерекшелігі – бейнелеу,
экспрессивтілік – көркемдік пен публицистикалық көрінісі. Эссе жанрының тағы бір ерекшелігі
– миф жасау. Жазушы өз теорияларын құрып, өзіндік миф жасайды және оның негізінде қиял
бейнелері бар. Осыған байланысты, осы мақала авторларының пікірінше, шығарманың кеңістік-
уақыт шекаралары, авторлық хронотоптың ерекшелігі туралы мәселе туындайды.
Мақаланың мақсаты – А. Жақсылықов пен Б. Қайырбековтің шығармаларындағы авторлық
хронотоптың ерекшелігін анықтау. Мақалада хронотоптың ерекшеліктері, оның баяндау
құрылымының сипаттамалары талданады. Мақала авторлары көркем хронотоп бірнеше деңгейден
тұратын және кодтар мен лексикодтар арқылы ашылатын белгілі бір ақпаратты қамтитын күрделі
белгі жүйесі екенін айтады.
Талдау нәтижесінде авторлар қазақстандық орыс тілді жазушылардың эссеистикасында
көркем хронотоп категориясы “көптік жалғаулар жиынтығы” деген тұжырым жасайды. Оның
мазмұны жалпыадамзаттық, ұлттық, ұжымдық, жеке ұғымдар мен уақыт-кеңістік теорияларын
біріктіреді. Мақала авторлары Б. Қайырбековтің эссеистикасында образдар мен мотивтердің
айқын этномәдени сипаты байқалады деп мәлімдейді. А. Жақсылықовтың шығармаларының
негізгі тұжырымдамалары мен лексикодтары кеңістік пен уақыттың едәуір маңызды компоненттері
бола отырып, Шығыстың тұрмыстық жағдайын көрсетеді.
Түйін сөздер: эссе, хронотоп, миф жасау, экспрессивтілік, тұжырымдама.