И.С. Тургенев «Накануне» («Қарсаңында») романдағы архетиптік бейнелер

Аннотация

Бұл мақалада И.С. Тургенев «Накануне» («Қарсаңында») романдағы архетиптік бейнелерді зерттелген. Оларды егжей-тегжейлі талдау үшін роман атауының поэтикасын; кейіпкерлер бейнесінің семантикасы; жұмыстағы архетиптер мен мифологемалардың қызметтері зерттеу қажет болды. Мифтерді әдебиеттің өзі және әдеби шығармаларды кейінгі жасаудың тарихи көздері ретінде қабылдауға болады. Кейбір ғалымдар мұндай әдеби шығармаларды қайта өңделген мифтер деп санайды. Стоиктердің және эпикуршылардың дәуірінде мифтік әңгімелер аллегория ретінде түсінілді. Адамдар әртүрлі құбылыстарды түсіндіре алмай, оларға өзіндік қасиеттер берді. Адамдар түсініксіз, сиқырлы, оғаш құбылыстарды шынайы, негізді деп қабылдап, мұның бәрін қарапайым адами логикамен түсіндірді. Мифтерді олар аллегория ретінде түсінді. Сонымен қатар, ХХ ғасырдың басындағы мифтерге деген қызығушылық адамның санасында және біздің өміріміз қандай деген тақырыпқа деген қызығушылықта жатыр. Миф кейде қазіргі заманға қарсы болуы мүмкін, бірақ ол бізге қазіргі заманғы адам өмірін түсінуге мүмкіндік береді. Мифтерде тарих, бұрмаланған фактілер, тәжірибе бар, соның негізінде санамызды дамытып, өмірімізді құра аламыз. Мақаланың өзектілігі И.С. Тургенев «Накануне» жаңа әдістемелік позицияларда, атап айтқанда – мифопоэтикалық көзқарас аспектісінде жатады. Бұл мифопоэтиканы талдау әдістерін қолдануға және автор мифологемаларды қолдана отырып жеткізген кейіпкерлердің бейнелері, таңбалары мен басқа да бөлшектерінің архетиптерін қарастыруға мүмкіндік береді. Біз бұл романның мифологиялық образдарына түсініктеме беріп қана қоймай, олардың эстетикалық қызметтерін де зерттеуге тырыстық. Шығармадағы бейнелер мен мотивтердің архетиптік сипатын бірге талдауға тырыстық. Зерттеу үшін біз мифопоэтикалық, семиотикалық, салыстырмалы және басқа әдістер қолданды. Түйін сөздер: романның мифологиялық поэтикасы, мифологиялық подтекст, архетиптік бейнелер, мифологиялық символдар, мифологемалардың қызметі.