Вербалды экстремистік материалдардың лингвистикалық сараптамасы

А. Таусоғарова; А. Бакытжанова

doi:10.26577/EJPh2025199312

Авторлар

А. Таусоғарова Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Алматы, Қазақстан https://orcid.org/0000-0002-9571-4414
А. Бакытжанова Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі жанындағы Заңнама және құқықтық ақпарат институты, Лингвистика орталығы, Қазақстан, Астана қ. https://orcid.org/0000-0002-5305-8295

DOI:

https://doi.org/10.26577/EJPh2025199312

43 19

Аннотация

Вербалды экстремизм бойынша лингвистикалық сараптаманың теориялық және практикалық негіздеріне байланысты зерттеулер түрлі елдердегі жағымсыз саяси жағдайлардың алдын алу, мемлекеттік қауіпсіздік мәселелері шешімінде сұранысқа ие. Сондықтан массмедиа құралдары арқылы көпшілікке таралатын экстремистік сипаттағы конфликтогенді жарияланымдарды тілдік өнім ретінде зерттеу юрислингвистика, лингвоэкспертология сияқты ғылым салаларын дамыту үшін ғана емес, сонымен қатар мемлекет қауіпсіздігі деңгейінде де өзекті болып табылады. Соған байланысты мақалада жалпы экстремизм түсінігі және вербалды экстремизмнің тілдік өнім ретіндегі белгілері, вербалды экстремистік даулы материалдар бойынша сот істерінде лингвист-сарапшының біліктілік құзыретіне енетін сұрақтар қарастырылады. Тіл және құқық салаларының тоғысында табылатын вербалды экстремизм терминінің мәнісі Қазақстан Республикасының «Экстремизмге қарсы іс-қимыл туралы» Заңының және Қылмыстық кодекстің сәйкес баптары негізінде талданылады. Саяси ұйымдар, идеологиялық және діни бірлестіктер немесе діни сенім-нанымдар, ұлттық немесе діни салттарға байланысты сыни мәлімдемелер я конфликтогенді жарияланымдар мен вербалды экстремизм ұғымдарының өзара айырмашылықтары жүйеленеді. Сондай-ақ вербалды экстремизм және өшпенділік тілі ұғымдарын өзара саралауға байланысты зерттеу нәтижесі сот ісіндегі вербалды экстремизм бойынша даулы материалдың лингвистикалық сараптамасының объективті шешіміне оң ықпал етеді.

Түйін сөздер: вербалды экстремизм, өшпенділік тілі, лингвистикалық экспертиза, агрессивті әрекеттерге шақыру, агрессивті әрекеттерді ақтау, иллокутивті акт.

Авторлардың биографиясы

А. Таусоғарова, Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Алматы, Қазақстан

Таусоғарова Аяужан Қайратқызы – филология ғылымдарының кандидаты, доцент, Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті (Қазақстан, Алматы қ., e-mail: aiauzhan@mail.ru);

А. Бакытжанова, Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі жанындағы Заңнама және құқықтық ақпарат институты, Лингвистика орталығы, Қазақстан, Астана қ.

Бакытжанова Алтын Қуанышевна – филология ғылымдарының кандидаты, Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі жанындағы Заңнама және құқықтық ақпарат институты, Лингвистика орталығы (Қазақстан, Астана қ., e-mail: altyn051275@gmail.com).