Қазақ тілінің ұлттық корпусындағы этномәдени бірліктердің репрезентациясы

А. Барменкулова; Р.  Сисенбаева; Г. Сейдалиева

doi:10.26577/EJPh202519824

Авторлар

А. Барменкулова А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты, Қазақстан, Алматы қ. https://orcid.org/0000-0002-1471-5846
Р. Сисенбаева М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті, Қазақстан, Орал қ. https://orcid.org/0009-0009-9481-442X
Г. Сейдалиева Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті, Қазақстан, Алматы қ. https://orcid.org/0000-0002-4448-2414

DOI:

https://doi.org/10.26577/EJPh202519824

159 70

Аннотация

Қазақ халқының ұлттық болмысы мен мәдениетін, тыныс-тіршілігін білдіретін, рухан мәдениетін танытушы этномәдени бірліктерді зерттеу өзекті мәселе. Қазіргі цифрландыру кезеңінде өмір сүрып жатқан жас ұрпаққа этномәдени бірліктердің мән-мағынасын жеткізуші ұлттық корпустың құрылуы тіліміздің дамуына өз үлесін қосады. Осы бағытта, зерттеу нысаны – қазақ тілінің ұлттық корпусындағы этномәдени бірліктер таңдалып алынды. Қазақ тілінің ұлттық корпусындағы этономәдени бірліктер жүйесіндегі заттық мәндегі мәдени атаулар репрезентациясына құрылымдық-семантикалық талдау жасау аса өзекті мәселе.

Зерттеудің мақсаты – ұлттық корпустағы этномәдени бірліктердің репрезентациясын талдау арқылы заттық мәндегі тұрмыстық реалиялардың мағынасын ажыратушы ұлттық дүниетаным мен ұлттық болмыстың көрінісіне сипаттама беру. Қазақ тілінің ұлттық корпусындағы заттық мәндегі ұлттық мәдени бірліктердің сандық-сапалық көрінісіне талдау жасалып, ұлттық корпусқа этномәдени бірліктерді енгізудің жолдары мен әдістері сипатталады. Ұлттық корпусқа этномәдени бірліктерді енгізуде модельдеу, кодтау, алгоритмдік-программалық тәсілдердің қолданысына сипаттама берілді. Ұлттық корпус базасын құрудағы заттық мәндегі этномәдени бірліктердің жинақталуы мен олардың репрезентациясын талдау негізінде реалиялардың лингвомәдени-семантикалық, сөзжасамдық топтары жіктеліп, топтасу принциптері анықталды. Зерттеудің практикалық нәтижелерін қазақ тілінің ұлттық корпусының базасында этномәдени бірліктерді жинақтауда, олардың лексикалық, сөзжасамдық, семантикалық белгіленімдерін енгізуде тіл мамандары мен лексикографтарға қолдануға мүмкіндік бар.

Түйін сөздер: қазақ тілі, ұлттық корпус, этномәдени бірліктер, сөзжасам, белгі-код, этномәдени талдау, лексика-семантикалық талдау.

Авторлардың биографиясы

А. Барменкулова, А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты, Қазақстан, Алматы қ.

Барменқұлова Аида Серікханқызы (корреспондент автор) – PhD докторант, А. Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты (Алматы қ., Қазақстан, e-mail: bs.aida@mail.ru);

Р. Сисенбаева, М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті, Қазақстан, Орал қ.

Сисенбаева Раушан Жаңабайқызы – магистр, М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті (Орал қ., Қазақстан, e-mail: raushan_sisenbaeva.71@mail.ru);

Г. Сейдалиева, Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті, Қазақстан, Алматы қ.

Сейдалиева Гулдана Омаровна – PhD, Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті (Алматы қ., Қазақстан, e-mail: g.seidalieva@abaiuniversity.edu.kz).