Готикалық, магиялық, барокколық туындылардағы кейіпкерлер жүйесі

Аннотация

Көркем туынды атаулының барлық жанрында қаһарман автор үшін ең негізгі мәселе және автордың ой дүниесін жеткізуде өзімен қатарлас, бірге әрекет етуші бейне болып табылады. Бұл мақалада қазақ-мажар әдебиетіндегі барокколық, готикалық, магиялық туындылардағы кейіпкерлер әлемі талданады. Қазақ және мажар жазушыларының ХІХ-ХХІ ғасырда жарық көрген туындыларындағы кейіпкерлердің қосарлану мотиві, аруақтар мен елестер, мәйіт образы салыстыра мәтіндік талдау негізінде сараланды. Кейіпкерлер архетипі, психологиясы мен автор психологиясының арасындағы байланыс, аруақ образының жағымды және жағымсыз белгісі мен гендерлік сипаты қарастырылды. Асқар Алтай, Мадина Омарова, Қойшыбек Мүбарак, Мақсат Мәлік, Лира Қоныс, Дьёрдя Драгоман, Ласло Дарваши әңгімелеріндегі кейіпкерлер типологиясына талдау жүргізіледі. Аталмыш авторлардың бас қаһарманның мінезінде, іс-әрекетінде, ойында ешкімге ұқсамайтын, көбіне жеке тұлғаға тән, оны ұлттық болмысын аша түсетін даралық, нақтылық қалып-қасиетті сақтау, негізгі авторлық идеяны жеткізу тәсілдері талданады. Кейіпкер адам – қоғам – әмбебап өмірінде болып жатқан барлық нәрселердің негізгі себебі ретінде түсініледі. Кейіпкер мен баяндаушының құрылымын талдау, бейнені талдау тікелей шығармада көрсетілмеген авторлық позицияны анықтауға мүмкіндік береді. Зерттеу барысында герменевтикалық, компаравистикалық әдістер қолданылды. Кейіпкер терминінің түсіндіруде ғалымдар тұжырымына негізделіп, готикалық, бароккалық, магиялық туындылардағы образдар жүйесі, қалалық балалар типі мысалдармен дәлелденді. 

Түйін сөздер: Қазақ-мажар әдебиеті, бароккалық стиль, готикалық өрнек, магиялық мотив, постмодернизм, көркем шындық, образдар жүйесі, қала балалар типі.