Ауызша академиялық дискурстың проcодиялық ерекшеліктері
DOI:
https://doi.org/10.26577/EJPh202519827Аннотация
Жаһандану көптілділік рөлінің артуына әсер ететін көптеген тілдік жағдайларды тудырады. Бұл үдеріс әлемдегі көпұлтты елдердің бірі болып табылатын, үш тілде (қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде) білім беру бағдарламасын қолданып жатқан Қазақстан қоғамын да назардан тыс қалдырмады. Бұл елдегі білім беру жүйесіндегі ағылшын тілінің рөлін көрсетіп қана қоймай, сонымен бірге ұлттық бірегейлікті сақтау мақсатында ұлттық тілдің, қазақ тілінің мәртебесін нығайтты. Ағылшын тілінің лингва-франка ретіндегі академиялық ана тіліне әсерін бағалау үшін қазақ академиялық дискурсының егжей-тегжейлі сипаттамасы болуы керек. Бұл мәселе осы зерттеудің мақсатын қазақ академиялық дискурсын және оның просодиялық ерекшеліктерін жан-жақты зерттеуге қосқан үлесі ретінде анықталады.
Бұл зерттеуде біз қазақ тілінде берілетін дәрістердің просодиялық ерекшеліктерін анықтауға және сипаттауға назар аударамыз. Біздің талдауымыз алты ұзақ және төрт қысқаша қазақ дәрістерінен тұратын 300 мың сөзден тұратын корпусқа негізделген. Академиялық дискурсқа тән өзара әрекеттесудің түріндегі биіктік диапазонындағы вариациялар PRAAT бағдарламасымен зерттелді: сұраулы сөйлем түрлері. Академиялық дискурстың бұл ерекшеліктері PRAAT көмегімен таңдалды және талданды. Қазақ дәрістерінің типтік просодикалық ерекшеліктері анықталды.
Дәрістерде жиі қолданылатын өзара әрекеттесу түрі (риторикалық) сұрақтар, атап айтқанда Wh-сұрақтар болды. Мұнда тон биіктігі оқытушының интенциясына және сұрақ түріне қарай өзгереді.
Түйін сөздер: академиялық дискурс, дәріс, қазақ тілі, просодия, өзара әрекеттесу түрлері.
