Жанровая природа «подражаний » пушкинскому «Евгению Онегину » в казахской литературе.Қазақ әдебиетіндегі Пушкиннің «Евгений Онегин » романына еліктеудің жанрлық табиғаты.

E. T. Kakilbaeva

Авторлар

E. T. Kakilbaeva Казахский национальный университет имени аль-Фараби, г. Алматы

35 21

Кілттік сөздер:

пушкинская рецепция, онегинские традиции, эпистолярный роман, приемы исповеди и письма- объяснения, Пушкиннің рецепциясы, Онегин сюжетінің дәстүрлері, хат түрінде жазылған рома, тәубе және түсіндіру хат тәсілдері,

Аннотация

Основная цель статьи – рассмотреть особенности трактовки казахскими переводчиками, поэтами и писателями романа А.С. Пушкина об Евгении Онегине и Татьяне Лариной. Автор статьи доказывает, что «Евгений Онегин» в силу многозначности и неисчерпаемости своего содержания живет «второй жизнью» на других языках, рассматривает особенности «прочтения » пушкинского романа Абаем, Асетом Найманбаевым и другими акынами XIX века. Абай на основе сюжета «Евгения Онегина» создал новый в казахской литературе жанр эпистолярного романа, а Асет Найманбаев, Куат Терибаев и Сапаргали Алимбетов интерпретировали пушкинский сюжет в жанре романтической поэмы – дастана. В статье также проанализированы особенности использования Азильханом Нуршаиховым пушкинских традиций при построении сюжета романа «Махаббат, қызық мол жылдар», рассмотрено влияние Пушкина на трактовку поступков главной героини романа и последней поэмы писателя о любви, определены точки соприкосновения в сюжетах обоих писателей. Автор статьи доказывает, что Азильхан Нуршаихов, искавший новую жанровую форму для своих сюжетов, обратился к опыту Пушкина как первого экспериментатора романного жанра в русской литературе. Мақаланың басты мақсаты – XIX-XX ғасырдағы қазақ аудармашы, ақын және жазушылардың Евгений Онегин мен Татьяна Ларина туралы Пушкинның романын баян етуі. Зерттеудің авторы «Евгений Онегин» мазмұнының сарқылмастығы мен көп мағыналығы арқылы басқа тілдерде де орын тапқанын дәлелдеп, Абай, Әсет Найманбаев және басқа ақындардың Пушкин романын сюжетін түсіндіру ерекшіліктерін айқындады. Абай «Евгений Онегин » сюжетін қолданып, қазақ әдебиетінде бірінші хат түрінде жазылған роман жасағаны мәлім, ал Әсет Найманбаев, Қуат Терібаев и Сапарғали Әлімбетов Пушкиннің сюжетін романтикалық поэма – дастан түрінде жасағаны туралы айтылған. Мақалада Әзілхан Нұршайықовтың «Махаббат, қызық мол жылдар » романында қолданған Пушкиннің дәстүрлеріне талдау жасалған, Нұршайыховтың сюжетіндегі басты кейіпкер Ментайдың іс-әрекетіне әсер еткен Пушкиннің тәсілдері қарастырған, жазушының соңғы махаббат туралы поэмасындағы кейіпкерінің орыс жазушысының кейіпкеріне ұқсастығы белгіленген. Мақаланың авторы өзінің сюжеттеріне ерекше жанрлық үлгісін іздеген Әзілхан Нұршайықов қазақ әдебиетіндегі дәстүрлік нысандардан бас тартып, орыс әдебиетіндегі Пушкинның тәжірибесіне назар аударды деп санайды.

Библиографиялық сілтемелер

1 Елеукенов Ш.Р. Пушкин и эпистолярный роман Абая // Таң-Шолпан.
– 2006. – № 4. – С. 178-200.
2 Абай. Татьянаның Онегинге жазған хаты.Онегиннің Татьянаға жауабы. Онегиннің сөзі. Онегиннің Татьянаға жазған хаты. Татьяна сөзі.
Ленский сөзінен. Онегиннің өлердегі сөзі // http:// www.pushkinlibrary.kz /Abai_Pushkin /evg_oneg_kaz.html
3 Нұршаиқов А. Махаббат, қызық мол жылдар. – Алматы:Жазушы,
2011. – 320 б.
4 Пушкин А.С. Евгений Онегин // А.С. Пушкин. Собр. соч. в 10 т. – Т. 4.
5 Лотман Ю.М. Пушкин. – СПб.: Искусство- СПб., 1997. – 844 с.
6 Абай. Есіңде бар ма жас күнің ... /https://sites.google.com/site/abai1845.
7 Чумаков Ю.Н. В сторону Онегина//http://www.lingvotech.com/chumakov-98.
8 Вайль П., Генис А. Вместо «Онегина »// Звезда. – 1991. – № 7. – С. 113-118.
9 Нұршаиқов А. Мәңгілік махаббат жыры// http://www.nurshaihov.kz/ru/halima.html