Дастандық эпостың басылымдық ерекшеліктері. Эдиционные особенности дастанного эпоса
35 45
Кілттік сөздер:
дастандық эпос, эдициялық текстология, түпнұсқа, текстологиялық салыстыру,Аннотация
Дастан эпосының эдициялық немесе басылымдық ерекшеліктері шығыстық сюжетке құрылған «Қисса Зияда, Шаһмұрат» дастанын кеңес және тәуелсіздік кезеңіндегі басылымдарымен салғастыру негізінде анықталды. «Зияда, Шаһмұрат» дастанының авторы Жақып Бижігітұлы ма, кітап соңында оның 1884 жылы баспаға дайындап жібергені туралы мәлімет берілген, әлде Әріп Тәңірбергенов пе деген мәселе қозғалады. Дастан авторы Ә.Тәңірбергенов деген Б. Кенжебаевтың, А. Қыраубаеваның, Б. Ердембековтің пікірін тереңірек зерттеуді қажет ететін мәселе ретінде бағалайды. Мақалада дастан мәтінінен діни нанымға байланысты ұғымдар мен патшалық сән-салтанатты суреттеу қысқарып қалғаны айтылып, текстологиялық жұмыс нәтижесінен мысал келтірілген. Кеңестік кезеңде фольклорлық мәтінді жариялаудағы кемшіліктер мен орын алған өзгерістер, ауызекі сөйлеу тілі ерекшеліктері сақталмай, әдеби формамен алмастырылғаны, түпнұсқаны сақтамау себептері көрсетілген. Эдиционные особенности дастанного эпоса были определены на основе сличения издания советского и постсоветского периода дастана «Кисса Зияда, Шаһмұрат» на восточную тему. Рассматривается вопрос о том, является ли автором дастана «Зияда, Шаһмұрат» Жакып Бижигитулы или Арип Танирбергенов. В конце книги имеются сведения о Ж. Бижигитулы, о подготовке им к изданию данного эпоса в 1884 году. Мнения Б. Кенжебаева, А. Кыраубаевой, Б. Ердембекова о том, что А.Танирбергенов является автором дастана, оцениваются как проблема, которую следует изучить глубже. В статье отмечено, что из текста были сокращены понятия, связанные с религиозными верованиями и описание царской роскоши, приведены примеры результатов текстологической работы. Показаны изменения и недостатки при публикации фольклорного текста в советское время, несоблюдение особенностей разговорной речи, замена литературной формой, причины несоблюдения оригинала.Библиографиялық сілтемелер
1 Азибаева Б. Казахский дастанный эпос. – Алматы: Ғылым, 1998. – 250 с.
2 Алекторов А.Е. Указатель книг, журнальных и газетных статей о киргизах. – Казань, 1900. – 970 с.
3 Кенжебаев Б. ХХ ғасыр басындағы әдебиет. – Алматы: Білім, 1993. – 248 б.
4 Қыраубайқызы А. Шығыстық қисса-дастандар. – Алматы: Рауан, 1997. – 148 б.
5 Ердембеков Б. Әріп Тәңірбергенұлы // Қазақ әдебиетінің тарихы. 4-том. – Алматы: Алматыақпарат, 2007.– 325-330 б.
6 Қисса-дастандар / Құрастырып, алғы сөзі мен түсінігін жазған Ү.Сұбханбердина. – Алматы: Жазушы, 1986. – 330 б.
7 Батырлық дастандар / Құрастырып, алғы сөзі мен түсінігін жазған Ү.Сұбханбердина. – Алматы: Жазушы, 1995. – 328 б.
8 Бабалар сөзі. Жүз томдық. 18-том. Ғашықтық дастандар /Құрастырып, ғылыми қосымшаларын дайындағандар: Әзібаева Б., Әуесбаева П.,Рақышева Ж.– Астана: Фолиант, 2006. – 350 б.
2 Алекторов А.Е. Указатель книг, журнальных и газетных статей о киргизах. – Казань, 1900. – 970 с.
3 Кенжебаев Б. ХХ ғасыр басындағы әдебиет. – Алматы: Білім, 1993. – 248 б.
4 Қыраубайқызы А. Шығыстық қисса-дастандар. – Алматы: Рауан, 1997. – 148 б.
5 Ердембеков Б. Әріп Тәңірбергенұлы // Қазақ әдебиетінің тарихы. 4-том. – Алматы: Алматыақпарат, 2007.– 325-330 б.
6 Қисса-дастандар / Құрастырып, алғы сөзі мен түсінігін жазған Ү.Сұбханбердина. – Алматы: Жазушы, 1986. – 330 б.
7 Батырлық дастандар / Құрастырып, алғы сөзі мен түсінігін жазған Ү.Сұбханбердина. – Алматы: Жазушы, 1995. – 328 б.
8 Бабалар сөзі. Жүз томдық. 18-том. Ғашықтық дастандар /Құрастырып, ғылыми қосымшаларын дайындағандар: Әзібаева Б., Әуесбаева П.,Рақышева Ж.– Астана: Фолиант, 2006. – 350 б.
Жүктелулер
Как цитировать
Rakysheva, Z. S. (2015). Дастандық эпостың басылымдық ерекшеліктері. Эдиционные особенности дастанного эпоса. ҚазҰУ Хабаршысы. Филология сериясы, 144(4). вилучено із https://philart.kaznu.kz/index.php/1-FIL/article/view/389
Шығарылым
Бөлім
Литературоведение
