Әлеуметтік лингвистика саласының саяси дұрыс тіркестерінің қазақ тіл білімінде термин және ұғым ретінде қалыптасу жолдары. Проблема терминологизации и концептуализации политкорректных выражений социолингвистики в казахском языкознании
58 48
Кілттік сөздер:
саяси дұрыстылық, тіл саясаты, әлеуметтік лингвистика, терминжасам, қазақ тіл білімі, политкорректность, языковая политика, социолингвистика, терминологизация, казахская лингвистикаАннотация
Мақалада этнография, әлеуметтік лингвистика, мәдениеттану сияқты гуманитарлық ғылым салаларында, сонымен қатар тіл саясаты аясында жиі қолданысқа ие саяси дұрыс тіркестер жайында сөз қозғалады. Саяси дұрыстылық қағидасы жыныстық сипаты бар сөздерді бейтарап сөздермен алмастыруды талап етеді. Сонымен қатар физикалық ақаулары бар тұлғаларды атау кезінде дәстүрлі «соқыр», «мылқау», «ақсақ» сөздерінің орнына ағылшын тілінде «challenged» («ерекше қажеттіліктерге ие тұлға») тіркесі қолданыс табуда. Саяси дұрыстылық ұғымын ғылыми дұрыстылықпен шатастырмау керек. Кейде саяси дұрыс тіркестер жалпы қолданыстағы ғылыми дұрыс тіркестерге қайшы келеді, бұл жағдайда саяси дұрыстылықтың жақтастары ғылыми дұрыс терминдерді саяси дұрыс терминдермен алмастыруды талап етуде. Алайда кейде ғылыми дұрыс терминдер саяси дұрыс терминдерге сай келеді. Саяси дұрыс тіркестердің ағылшын тілінің америкалық нұсқасында алғаш пайда болуы анықталып, олардың қазақ тіл білімінде термин ретінде қалыптасу жолдары қарастырылады В статье рассматривается политически корректные выражения, используемые в таких отраслях гуманитарных наук, как этнография, социолигвистика, культурология и т.п., которые нашли частое применение в сфере языковой политики. Политическая корректность предполагает замену слов, которые имеют половую принадлежность, на гендерно-нейтральные термины, использование различных форм с «challenged» («человек с особыми потребностями», букв.перевод: «тот, кто вынужден преодолевать трудности») вместо использовавшихся ранее простых слов для людей с физическими недостатками («слепой», «хромой», «инвалид»). Политкорректность также не следует путать с научной корректностью тех или иных понятий. Иногда политкорректные термины противоречат общепринятым научным, а сторонники политкорректности добиваются замены научно корректных терминов на политкорректные. Иногда же научно корректный тер- мин совпадает с политкорректным. В статье также отслежены первоисточники использования этих выражении в американском варианте английского языка, также даны обьяснения толкования и терминологизации данных выражений в казахской лингвистике.Библиографиялық сілтемелер
1 Адлер Д.Борьба против политической корректности // Америка.– № 442.–1993. – С. 214.
2 Белл Р.Т.Социолингвистика:цели, методы и проблемы.–М.:Междунар. отношения.Социолингвистика.–1980. –С. 318.
3 Гуманова Ю.Л. Политическая корректность как социокультурный процесс: на примере США: Дисс. канд. социол. наук. – Мәскеу, 1999. – С. 91.
4 Комлев Н.Г.Словарь иностранных слов. – Мәскеу: Эксмо-пресс,1999. – С. 36.
5 Остроух А.В. Политическая корректность в США: культурологический аспект: Дисс. … канд. культур.наук. – Мәскеу, 1998. – С. 57.
6 Панин В.В. Политическая корректность как языковая и культурно-поведенческая категория. / В.В. Панин. // Межкультурная коммуникация: тенденции и опыт. – Нижний Тагил,2003. – С. 48.
7 Тер-Минасова С.Г. Язык и межкультурная коммуникация. – Мәскеу: Слово, 2000. – С. 57.
8 Трофимова З.С. Словарь новых слов и значений – Мәскеу: Павлин, 1993. – С. 25.
9 Allen I.L. Unkind Words: Ethnic Labeling from Redskin to WASP – Bergin & Garvey, New York – Westport – London. – 1990. – 258 р.
10 Bauman M. E., Beckwith, F. J. Are You Politically Correct? Debating America's Cultural Standards.Buffalo, NY. –1993. – 210 р.
11 Beard H., Cerf C. The Official Politically Correct Dictionary and Handbook. -Villard Books, NY.– 1995. – 195 p.
12 Beckwith F. J., Bauman M. E. Are You Politically Correct?: Debating America's cultural standards edited by – Prometeus Book, Buffalo. – 1995. – 325 p.
13 Bryson B.Made in America.–Minerva, London.–1995. –450 p.
14 Cho G., Krashen K., & Shin F. What do we know about heritage languages? What do we need to know about them? Multicultural Education, 11(4).–2004. –Рp. 54-61.
15 D'Souza D. Illiberal Education: the Politics of Race and Sex on Campus. – TheFree Press, NY.–1991. –250 p.
16 Fishman J. 300-plus years of heritage language education in the United States. In J. K.Peyton, D. A. Ranard, & S. McGinnis (Eds.), Heritage languages in America: Preserving a national resource (pp. 81-89). Washington, DC & McHenry, IL: Center for Applied Linguistics & Delta Systems, 2001. –Рp. 18-22.
17 Garcia G. The Decline of Men: How the American Male Is Getting Axed, Giving Up, and Flipping Off His Future. HarperCollins Publishers.2009. –Рp. 48-49.
18 Ravitch D. Multiculturalism: E Pluribus Plures // Are You Politically Correct?:Debating America's Cultural Standards. - Prometheus Books, Buffalo, NY. –1993. –Рp. 165-185.
19 Walker S. Hate Speech: The history of American Controversy. – University of Nebraska Press, Lincoln and London. – 1994. – 167 p.
20 Wiley T. G. Literacy and language diversity in the United States. (2nd ed.). Washington, DC: Center for Applied Linguistics, 2005. – 248 р.
2 Белл Р.Т.Социолингвистика:цели, методы и проблемы.–М.:Междунар. отношения.Социолингвистика.–1980. –С. 318.
3 Гуманова Ю.Л. Политическая корректность как социокультурный процесс: на примере США: Дисс. канд. социол. наук. – Мәскеу, 1999. – С. 91.
4 Комлев Н.Г.Словарь иностранных слов. – Мәскеу: Эксмо-пресс,1999. – С. 36.
5 Остроух А.В. Политическая корректность в США: культурологический аспект: Дисс. … канд. культур.наук. – Мәскеу, 1998. – С. 57.
6 Панин В.В. Политическая корректность как языковая и культурно-поведенческая категория. / В.В. Панин. // Межкультурная коммуникация: тенденции и опыт. – Нижний Тагил,2003. – С. 48.
7 Тер-Минасова С.Г. Язык и межкультурная коммуникация. – Мәскеу: Слово, 2000. – С. 57.
8 Трофимова З.С. Словарь новых слов и значений – Мәскеу: Павлин, 1993. – С. 25.
9 Allen I.L. Unkind Words: Ethnic Labeling from Redskin to WASP – Bergin & Garvey, New York – Westport – London. – 1990. – 258 р.
10 Bauman M. E., Beckwith, F. J. Are You Politically Correct? Debating America's Cultural Standards.Buffalo, NY. –1993. – 210 р.
11 Beard H., Cerf C. The Official Politically Correct Dictionary and Handbook. -Villard Books, NY.– 1995. – 195 p.
12 Beckwith F. J., Bauman M. E. Are You Politically Correct?: Debating America's cultural standards edited by – Prometeus Book, Buffalo. – 1995. – 325 p.
13 Bryson B.Made in America.–Minerva, London.–1995. –450 p.
14 Cho G., Krashen K., & Shin F. What do we know about heritage languages? What do we need to know about them? Multicultural Education, 11(4).–2004. –Рp. 54-61.
15 D'Souza D. Illiberal Education: the Politics of Race and Sex on Campus. – TheFree Press, NY.–1991. –250 p.
16 Fishman J. 300-plus years of heritage language education in the United States. In J. K.Peyton, D. A. Ranard, & S. McGinnis (Eds.), Heritage languages in America: Preserving a national resource (pp. 81-89). Washington, DC & McHenry, IL: Center for Applied Linguistics & Delta Systems, 2001. –Рp. 18-22.
17 Garcia G. The Decline of Men: How the American Male Is Getting Axed, Giving Up, and Flipping Off His Future. HarperCollins Publishers.2009. –Рp. 48-49.
18 Ravitch D. Multiculturalism: E Pluribus Plures // Are You Politically Correct?:Debating America's Cultural Standards. - Prometheus Books, Buffalo, NY. –1993. –Рp. 165-185.
19 Walker S. Hate Speech: The history of American Controversy. – University of Nebraska Press, Lincoln and London. – 1994. – 167 p.
20 Wiley T. G. Literacy and language diversity in the United States. (2nd ed.). Washington, DC: Center for Applied Linguistics, 2005. – 248 р.
Жүктелулер
Как цитировать
Aldaberdikyzy А. (2015). Әлеуметтік лингвистика саласының саяси дұрыс тіркестерінің қазақ тіл білімінде термин және ұғым ретінде қалыптасу жолдары. Проблема терминологизации и концептуализации политкорректных выражений социолингвистики в казахском языкознании. ҚазҰУ Хабаршысы. Филология сериясы, 144(4). вилучено із https://philart.kaznu.kz/index.php/1-FIL/article/view/438
Шығарылым
Бөлім
Молодые авторы
