Әдебиет пен өнердегі инвариантты жанрлар
Аннотация
Кіріспе. Зерттеу тақырыбы - әдебиет пен өнердегі инвариантты жанрлар. Бұл тақырып Бақыт Қайырбеков шығармашылығының мысалында қарастырылады. Зерттеудің мақсаты - Бақыт Қайырбековтің режиссер, сценарист, ақын ретіндегі шығармашылық эволюциясының маңызды ерекшелігі жанрлық бірегейлік, дәстүрлі және "шекаралық" жанрларға үндеу болып табылады деген гипотезаны негіздеу. Ғылыми зерттеудің негізгі бағыттары мен жетекші идеялары - шығармалардың инвариантты формаларын талдау және синтездеу, олардағы көркемдік, публицистикалық, құжаттылық белгілерін анықтау; авторлық сананы жанр қалыптастырушы фактор ретінде анықтау. Жұмыстың ғылыми маңыздылығы прозодикалық ұйымда және кинодискурс пен эссеистиканың лексикалық-синтаксистік құрылымында негізгі психикалық анықталған тұжырымдамалардың: әкелер елі, ата-бабалар жады, халық тарихы, мәдени мұра туралы тезистерде бар. Зерттеу әдіснамасы пәнаралық тәсілге, зерттелетін жұмыстарда бейне-вербалды және лингвистикалық сипаттамалардың корреляциясын анықтайтын өнертану және лингвистикалық талдау әдістерін қолдануға негізделген. Осы зерттеу жұмысындағы материалдардың негізгі нәтижелері мен талдауы деректі кино, эссеистика, лирикалық мәтіндердің инварианттарын қамтитын Бақыт Қайырбеков шығармаларының типологиялық әртүрлілігі мен жанрлық құрылымының ерекшелігі туралы тезистерде байқалады. Мақалада екі негізгі қорытынды тұжырымдалған: деректі фильмдер-бұл түрлік фильмнің, монологтық фильмнің, шолу фильмінің элементтерін қамтитын инвариантты формалар; эссеистика тақырыптық түрде деректі фильмдермен үндеседі, эссенің мағыналы доминанттары автордың философиялық ойларымен сәйкес келеді. Жүргізілген зерттеудің құндылығы және осы жұмыстың білімнің филологиялық саласына қосқан үлесі таңдалған тәсілдің бірегейлігінде жатыр, оның аясында көркем мәтіндер де, деректі кино жанрлары да зерттеледі. Жұмыстың практикалық мәні: оның нәтижелерін оқу процесінде, әдеби цикл пәндерін оқу мен оқытуда қолдануға болады.
Түйінді сөздер: жанр, инвариант, типология, деректі фильм, эссе, авторлық сана.
