Язык – живое явление. Тіл – жанды құбылыс.

B. Rysbay

Авторлар

B. Rysbay Казахский национальный университет имени аль-Фараби, г. Алматы

29 30

Кілттік сөздер:

язык, языковой уровень, языковой ярус, система языка, языковые единицы, переходность, словообразование, промежуточный уровень, тіл, тілдік деңгей, тілдік қабат, тілдік жүйе, тілдік бірліктер, ауыспалылық, сөзжасам, аралық деңгей,

Аннотация

В статье рассматриваются вопросы определения уровней языка, а также различные точки зрения ученых относительно их классификации. Особое внимание обращается на рассмотрение сложившегося в более позднее время раздела языкознания – словообразования в его различных системных проявлениях: взаимо- обусловленность с языковыми единицами и языковыми уровнями, его место и функции в системе языковых ярусов. Наряду с этим автор анализирует переход одних языковых единиц в другие (переход звуков, переход одних частей речи в другие, а также одних членов предложения в другие) и взаимный переход языковых ярусов (переход словосочетания в сложное слово и др.). В статье также затрагивается вопрос о том, какую роль занимает промежуточный слог в тесной взаимосвязи всех уровней языка, описываются различные процессы, происходящие в языковых ярусах (конверсия, лексикализация), а также реализация функции языка как целостной системы. Автор придает особое значение переходным процессам языка, выполняющим важную роль в эволюционных трансформациях языковых единиц, их изменчивости, переходности и взаимной дополняемости, что представляет собой закономерное явление в процессе развития языка. Мақалада тілдік деңгейлерді (қабаттарды) анықтау мәселесі, оларға қатысты ғалымдардың әртүрлі пікірлері қарастырылады. Әсіресе тіл білімінде кеш танылған сөзжасам саласының әртүрлі жүйеде қарастырылуына, оның тілдік бірліктеріне, тілдік деңгейлерге қатысына, тілдік қабаттардан алатын орны мен атқаратын қызметіне назар аударылады. Сонымен қатар тілдің тарихи даму барысында әрбір деңгейдегі тілдік біріліктердің бір-біріне (дыбыстардың алмасуы, сөз таптарының бір-біріне ауысуы, сөйлем мүшелерінің бір- біріне ауысуы т.б.) және тілдік қабаттардың өзара (сөз тіркесінің күрделі сөзге ауысуы т.б.) ауысып отыруы, барлық деңгейлердің өзара тығыз байланысында аралық буынның (аралық деңгейдің) алатын орны, тілдік қабаттарда жүретін әртүрлі үдерістер (конверсия, лексикалану т.б.), түптеп келгенде тілдің біртұтас жүйе ретінде танылуына қызмет атқаратыны кеңінен сөз болады. Мақалада тілдік бірліктердің өзгеріп, ауысып, бірін-бірі толықтырып отыруда маңызды рөл атқаратын ауыспалық процеске аса мән, беріледі.

Библиографиялық сілтемелер

1 Степанов Ю.С. Основы общего языкознания. – М.: Просвещение, 1975. – 271 c.
2 Кодухов В.И. Общее языкознание. – М.: Высшая школа, 1974. – 303 с.
3 Бейсембаева З. Сөзжасамның тіл деңгейіне қатысы // Түркітану мәселелері: бүгіні мен болашағы (халықаралық ғылыми-практикалық конферен. матер.). – А., 2001.
4 Севортян Э.В. Аффиксы глаголообразования в азербайджанском языке. Опыт сравнительного исследования. – М.,1962. – 643 с.
5 Бабайцева В.В. Явления переходности в грамматике русского языка. – М.: Дрофа, 2000. – 640 с.
6 Мигирин В.Н. Очерки по теории процессов переходности в русском языке: уч. пособ. для студ. – Бельцы, 1971. – 199 с.