Когнитивно-дискурсивное направление как магистральный путь развития современной лингвистик. Когнитивті-дискурстық аспект қазіргі заман лингвистикасының дамуындағы бағыт

I. V. Kotlyarova

Авторы

I. V. Kotlyarova Казахский национальный педагогический университет

41 86

Ключевые слова:

когнитивно-дискурсивная парадигма, когнитивно-семантическое направление, дис- курсивный анализ, антропоцентризм, когнитивная карта дискурса, эпизодические, ситуационные, кон- текстуальные, ментальные, пропозициональные модели, когнитивті-дискурсивті паради

Аннотация

Научное исследование раскрывает основные направления развития когнитивно-дискурсивной лингвистики, принципы когнитивного моделирования дискурса, текста и составляющие когнитивной карты дискурса. Новизна исследования заключается в описании этапов моделирования концептуального пространства текста, которое основывается на выявлении иерархических связей с концептом-идеей, жанровой и интерактивной моделями дискурса, а также с фреймами текстового содержания, отражающие исследуемый концепт в языковом сознании носителей языка. Когнитивная карта текста интегрируется его концептом, служащим регулятором и фильтром иных концептов, фреймовых ситуационных или топикальных моделей и процессов, связывающих в единую глобальную мыслительную карту (базу) данные модели. Концепт-идея представляет совокупность макропропозиций, отражающих основную сущность смыслового массива текста. Раскрытие закономерностей вербализации концепта является свидетельством существования единого когнитивно-семантического пространства текста. Бұл ғылыми зерттеу жұмысы когнитивті-дискурстық лингвистиканың негізгі даму бағытың анықтап, оның ішінде дискурсты когнитивтік жолмен модельдеу, сонымен қатар мәтіннің және когнитивтік дискурс- тың құрамын қарастыру болып табылады. Зерттеудің жаңалығы - онда мәтіннің концептуалды кеңдігі үлгілерінің кезеңдерін бейнелеу болып табылады, ол концепт-идеяларының иерархиялық байланыстарын анықтау, жанрлық және дискурстың интерактивтік үлгілері, және де зерттеу концептін тіл қолданушыларының тіл санасына шағылыстыратын мәтін мазмұнының фреймалары негізіне сүйенеді. Мәтіннің когнитивті картасы оның концептердің реттеуші және фильтрі ретінде қызмет көрсететін концептімен, осы үлгілерді бірыңғай ғаламдық ойлау картасына (базасына) байланыстыратын фреймалық ситуациялық немесе топикалдық үлгілер және процестермен интегралданады. Концепт – идеясы мәтіннің негізгі мазмұнының ауқымын көрсететін макропропозициялардың жиынтығын болып табылады. Концептың вербалдану заңдылығын ашып көрсетуі – мәтіннің бірыңғай когнитивті-семантикалық кеңдігінің бар екені туралы куә болады.

Библиографические ссылки

1 Кубрякова Е.С., Цурикова Л.В. Вербальная деятельность СМИ как особый вид дискурсивной деятельности // Язык средств массовой информации: Учебное пособие для вузов / Под ред. М.Н. Володиной. – М., 2008. – С. 203-207.
2 Dijk T.A. van. Dialog and cognition // Cognitive constraints on communication. Representation and Process / Ed. by L. Vaina, J. Hintikka. Dordrecht etc., 1984.
3 Дейк ван Т. Язык. Познание. Коммуникация. – М., 1989. – С. 41-94.
4 Новое в зарубежной лингвистике. Когнитивные аспекты языка. – Вып. 23. – М., 1988. – С. 35-90.
5 Тарасова Е.В. Когнитивные основания системной организации речи // Вiсник Харкiв. держ. ун-ту. – 1999. – № 424. – С. 177-178.