«Лидер» және «лидерлік»: мағыналық реңктері мен баламалары

Аннотация

Мақалада жеке сала ретінде таныла бастаған саяси лингвистикадағы лидер және лидерлік, қайраткер, қайраткерлік, мемлекет, көшбасшы сынды ұғымдардың мәні ғылыми тұрғыдан түсіндірілді. Осы сөздердің түрлі тілдердегі, атап айтқанда, еуропа және орыс тілдеріндегі білдіретін мағыналары, олардың мағыналық реңктеріне және қазір қолданыста жүрген қазақ тіліндегі баламаларына талдау жасалады. Ол үшін интернет сөздіктердің, яғни https://www.lugat.kz/ - қазақ тіліндегі сөздіктер кешенінің материалдары пайдаланылды. Бұл келтірілген сөздердің қазақ тіліндегі баламаларының сәтті, сәтсіздігі, кейбір сөздердің қайталанып келетіні анықталды. Кейбір сөздердің әдеби баламалары әлі тұрақтанбағаны, кодификацияланбағаны айтылды.

Лидерлердің мінбері, сөздері жиі жарияланатын стиль түрі - әдеби тілдің публицистикалық стилі. Соңғы кездерде публицистикалық стильдің баламасы ретінде «көсемсөз» деген аударма беріліп жүр. Мақалада осы баламаны қолдануды неліктен қолдамайтыны туралы автор көзқарасы айтылды. Ол үшін дәлелдер келтірілді, себебі түсіндірілді. Мақалада көтерілген мәселені толықтыру  мақсатында, лидер мен лидерлікке қатысты кейбір тілдік аспектілерді анығырақ ашу үшін Қазақстандағы тілдік ортаның индентификациясы ұсынылды. Әрине, бұрыннан бар классификациялар ескерілді.  Қазақ қоғамы қайраткерлерінің, саяси лидерлердің сөздері тілдің әлеуметтік сипаты ескеріліп,  алғаш рет жіктелді.

Түйін сөздер: лидер, лидерлік, тілдік тұлға, саяси лингвистика, публицистикалық стиль, қайраткер тілі, саяси лидер тілі, тіл идентификациясы.